Kasım’da Havalar Nasıl Olacak?

Kasım ayına yurdun kuzey, iç ve doğu bölgelerinde sert soğuklarla giriş yapacağız fakat bu soğukların ömrü oldukça kısa görünüyor. 3 gün içinde hızlıca toparlanacak sıcaklıklarla ayortasına kadar olan dönemin büyük bölümünü mevsim normallerinde hatta yer yer normallerin üzerinde sıcaklılarla geçireceğiz. Neredeyse istisnasız her sene yaşanan pastırma ayazı dönemi bu sene kasımın ilk yarısı içinde yaşanacak gibi görünmekle birlikte süresi geçtiğimiz seneye göre daha kısa olabilir.

Stratosferdeki kutup girdabının bu sene geçtiğimiz seneye göre çok daha zayıf olduğu görülüyor. 10hpa seviyesindeki rüzgarlar da bu nedenle çok zayıf ve bir süre daha bir değişiklik beklenmiyor. QBO indeksi batıya dönmeye başlasa da geçtiğimiz ilkbahardan itibaren süregelen doğulu döngünün etkileri daha yeni yeni hissediliyor diyebiliriz. Kışın sonlarına doğru stratosferde daha farklı gelişmeler olabilir bunları da ayrıca takip edeceğiz.

500hpa seviyesinde de durum doğal olarak pek farklı değil. Sinoptik haritalarda negatif AO ve NAO paterni görüyoruz. Bu gibi durumlarda ülkemiz sıcaklık ortalamaları çoğu zaman normallerinin üzerinde seyrederken yağışlarımızda batı kesimler başta olmak üzere bir miktar artış gözlenmektedir.

Normal şartlarda Kanada, İzlanda gibi dinamik alçak basınç bölgelerinde dolaşması gereken siklonlar daha güneyde dolaşıyor. Kutup bölgesinde bulunan çok soğuk hava orta enlemlere taşınıyor. Basınç dizilimlerine göre soğuk hava kütleleri yer değiştiriyor.Kasımın ilk günlerinde Doğu Avrupa ile birlikte ülkemizi de etkileyecek soğuk havaların sonraki durağı Avrupa’nın daha batısındaki şehirler olacak. Kasım ikinci yarısında ise rota tekrar Doğu Avrupa olabilir. Önümüzdeki haftalarda kutup kökenli soğuk havaların orta enlemlerde daha sık dolaşacak olması nedeniyle uygun basınç dizilimlerinin gerçekleşmesi halinde İstanbul gibi kar yağışının geç görülebildiği şehirlerde her sene yağdığından daha erken bir tarihte kar yağışı görülebilir.

Kasım ortalarına doğru Akdeniz boyunca daha fazla hareketlilik olacağa benziyor. Buna bağlı olarak uzunca süre bol yağışlı bir sisteme hasret kalan batı bölgelerin de bu hasreti lodos yönlü rüzgarların kuvvetlenmesiyle büyük olasılıkla sona erecektir.

Bu sene bir ilginç gelişme daha yaşandı kutup girdabı oldukça erken bir tarihte 2 parçaya bölündü ve soğuk havaların kaynağı diyebileceğimiz adeta soğuk hava deposu benzeri bir yapı kendine mesken olarak Avrupa’yı seçti. Bu gelişmelere bakarak önümüzdeki kış mevsiminin geçtiğimiz son birkaç kışın aksine Avrupa kıtasında çok sert geçme ihtimali yüksek göründüğünü söyleyebiliriz. Bu konuyla ilgili daha fazla ayrıntıyı kasım ortası gibi yayınlamayı düşündüğüm kış tahminiyle ilgili yazıda bulabilirsiniz.

Özetlemek gerekirse çok değişken hava koşullarının bir arada görüleceği bir kasım ayı yaşayacağız gibi görünüyor. Kuzeyli-güneyli hava akımlarıyla soğuk-ılık, fırtınalı-sisli,  kurak-yağışlı periyotların kısa aralıklarla görülebileceği ve sıcaklık dalgalanmalarıyla dolu bir ay geçireceğiz.Sıcaklık ve yağış ortalamaları pekçok yerde ay sonu itibariyle mevsim normaleri civarında gerçekleşebilir.

Güvenilir Hava Tahminleri İçin Yol Haritası

Hava tahmini yaparken izlediğim ve oldukça güvenilir bulduğum yol haritasını bu yazıda sizlerle paylaşmak istiyorum. Yüksek oranda tutarlılık sağladığını tecrübe ettiğim ve benim gibi amatör olarak hava olaylarına ilgi duyanlara tavsiye etmeye değer gördüğüm bazı verileri sıralamaya çalışacağım.

Tahmin periyotlarını çok uzun-uzun-orta-kısa-çok kısa şeklinde beş bölüme ayıracağım.

2-4 haftalık dönemi kapsayan tahminleri çok uzun vade, 7-14 gün süreli tahminleri uzun vade, 3-7 gün süreli tahminleri orta vade, 1-3 günlük tahminleri kısa vade, günlük tahminleri çok kısa vade şeklinde sınıflandırıyorum. Mevsimlik tahminleri bu sınıflandırmaya dahil etmiyorum.

Çok uzun vadeli tahminlerde (2-4 hafta) ECMWF aylık tahmin ürünü, MJO ve diğer tropikal dalgaları, stratosfer verilerini, AO ve NAO indeksleriyle çeşitli analog tahmin yöntemlerini kullanıyorum.

Uzun vadeli tahminlerde (7-14 gün) ECMWF EPS çıktıları, standart sapma haritaları ve diyagramları ile GFS Ensemble haritalarını dikkate alıyorum. ECMWF EPS diyagramları çok başarılı sonuçlar verdiği ve yeterli bulduğum için GFS diyagramlarını uzun vadede dikkate almıyorum. Önceden ECMWF diyagramlarına ulaşmak mümkün olmuyordu. Şimdi böyle bir imkanımız olduğu için 20 çalıştırmadan oluşan ve performans değerlendirmesinde daha gerilerde kalan GFS diyagramı yerine 50 çalıştırmadan oluşan ECMWF diyagramını kullanmayı tercih ediyorum. Senaryoların ağırlıklı kısmının ne tarafta demet oluşturduğu ileriye dönük oldukça tutarlı bir yol göstericidir. Senaryolar arasında ayrılık çoksa ve herhangi bir yöne doğru belirgin bir yığılma yoksa bu sağlanıncaya kadar beklemelisiniz. ECMWF diyagramlarna ulaşamadığınızda GFS diyagramlarını kullanabilirsiniz. GFS ve ECMWF gibi global modellerin ana çalıştırmalarının bu dönemi kapsayan çıktıları diyagramları oluşturan diğer senaryoların büyük bir çoğunluğu tarafından desteklenmediği sürece tek başlarına asla güvenilir değildir. Hiçbir şekilde ciddiye almayın. Bakmadan duramıyoruz, hoşumuza gidiyor diyorsanız değişim ihtimalinin yüksek olduğunu bilin ve modeldeki değişimler yüzünden de modele kabahat bulmayın. Bunun sebebini daha önceki ilgili yazıda belirtmiştim.

Orta vadeli tahminlerde (3-7 gün) yine ECMWF EPS çıktılarıyla standart sapma haritaları, ECMWF ana çalıştırma, GFS ana ve paralel çalıştırma ile UKMO modellerini dikkate alıyorum. Ortak bir noktada buluştuklarında tutarlılık da yüksek oluyor. Veriler arasında ciddi farklar varsa ve standart sapma haritalarında sapma değerleri fazlaysa sapma değerlerinin azalmasını ve farklı model çıktıları arasında uzlaşma sağlanmasını bekliyorum. Bu uzlaşma bazen bir çalıştırma sonra sağlanabilirken bazen daha uzun zaman alabiliyor.

Kısa vadede (1-3 gün) GFS ana çalıştırma çıktılarını ve meteogramlarını, MGM WRF çıktıları ve meteogramlarını, Ukrayna WRF, Yunanistan WRF, Euro4, Skiron ve COSMO modelleri çıktılarını, GFS, ve WRF modelinin skew-t diyagramlarını kullanıyorum.

Çok kısa vadede (1 gün) Hollanda – Almanya yer kartlarını, balon ölçüm sonuçlarını, EUMETSAT şimdigörü ürünlerini ve radar görüntülerini yorumlayarak sonuca ulaşmaya çalışıyorum.

Bu veriler dışında çok sayıda farklı veri ve yöntemle de hava tahmini yapmak mümkündür. Ben bu farklı veri ve yöntemlerin önemli bir faydasını görmediğim gibi kafa karışıklığına ve zaman kaybına neden olduğunu gözlemledim. Hiçbir hava tahmin yönteminin atmosferin kaotik yapısı gereği özellikle de süre uzadıkça %100 doğru sonuç vermediği de bir gerçektir. Kişisel olarak tercih ettiğim ve sizlere de tavsiye ettiğim verilere bu yazıda yer verdim. Farklı alternatifleri incelemekte elbette özgürsünüz. Herkese tahminlerinde başarılar dilerim.

 

Diyagram ve Meteogram Analizi

Hava tahmin modellerinin atmosferin farklı seviyelerindeki basınç, sıcaklık, yağış, rüzgar gibi parametrelerle ilgili öngörülerinin grafiğe dönüştürülmüş haline diyagram ve meteogramlar sayesinde ulaşabiliyoruz. Yurtdışı kaynaklı birçok siteden bu verilere erişebiliyoruz. Bunlar içinde en çok tercih edilenler Wetterzentrale, Meteociel ve Meteoguru sitelerinin sunduğu verilerdir.

Diyagramlarda dünyanın her köşesinden gelen meteorolojik dataların girilmesiyle üretilen ana model çıktısına ait bir çizgi ve modelin başlangıç koşullarını oluşturan basınç, sıcaklık gibi dataların ufak oynamalarla değiştirilmesi sonucu ortaya çıkarılan pertürbasyon senaryolarına ait çizgiler vardır. Bu senaryolara farklı adreslerden ulaşabilmeniz mümkündür. Mesela http://www.theweatheroutlook.com/twodata/datmdlout.aspx adresinde sol taraftaki menüden aşağıya doğru geldiğinizde bu çalıştırmaları ayrı ayrı görebilirsiniz. Ana model dışındaki pertürbasyon çalıştırmalarının başlangıç datalarında oynamalar yapıldığından ve daha düşük çözünürlükle çalıştırıldıklarından en güvenilir çalıştırmanın ana çalıştırma olduğu unutulmamalıdır. Hava tahmin modellerinin performansının ortalama olarak 1 haftadan daha uzun vadelerde nasıl düşüş gösterdiğini daha önceki ilgili yazımızda belirtmiştik. Diyagramlar da model çıktılarından oluşturuldukları için aynı mantık geçerlidir. Kararsızlığın arttığı dönemlerde bu süre daha da azalmaktadır. Kararlı hava koşulları varsa bile maksimum 10 günün üzerindeki diyagram verilerine ciddi şüpheyle yaklaşılmalı ve itibar edilmemelidir.

Diyagramlardaki çizgilerin birbiriyle uyum içinde hareket ettiği dönemler için sinyalin kuvvetli olduğu bu çizgilerin birbirinden ayrılmaya başladığı dönemler için ise değişkenlik ihtimalinin yüksek olduğu yorumu yapılabilir. Süre uzadıkça senaryoları yansıtan çizgilerin birbirinden uzaklaşması atmosferin kaotik yapısı ve buna paralel model tutarlılık performansı gereği son derece normal bir sonuçtur. Diyagramda en fazla dikkate alınması gereken şey, senaryoları oluşturan çizgilerin ağırlıkla ne yönde hareket ettiği ve ne tarafta toplandığıdır. Kısa vadede birbiriyle uyum içinde aynı istikamette hareket eden bu çizgilerin birbirinden ayrışmaya başladığı nokta bizim diyagram verisine güvenebileceğimiz son noktadır.

Aşağıdaki diyagramda  ilk 4 gün için senaryolar arasında ciddi bir uyum varken 4 günden sonra 850hpa sıcaklığı konusunda modellerin kafasının karıştığı ve farklı yönlere dağılmaya başladığını görüyoruz. 6-7 gün boyunca ciddi bir yağış olmayacağı konusunda ise uzlaşma var. O halde diyagramın yağışla ilgili öngörüsünü 1 haftalık süre için dikkate alabiliriz. 850hpa sıcaklığıyla ilgili verisini ise sadece ilk 4 gün için dikkate alabiliriz. Senaryoların ortalamasını ifade eden beyaz çizgi senaryolar aynı istikamette uyum içerisinde hareket ettiği dönemler için dikkate alınabilir. Bu çizgilerin birbirinden ayrılmaya başladığı andan itibaren ise hükmünü kaybeder.  Örneğin aşağıdaki diyagramda 15 Aralığa kadar olan dönem için beyaz çizgi önemli bir göstergedir. 18 Aralık tarihinde -5 derece seviyelerinde görülen beyaz çizgi ise hükümsüzdür. Çünkü senaryolar arsında uyumsuzluk vardır. Bu senaryoları oluşturan çizgilerin büyük çoğunluğunun aynı istikamette hareket etmesini beklemek gerekir. Aynı mantık yağış senaryoları ve bu senayoların ortalamasını gösteren beyaz çizgi için de geçerlidir.

Yukarıdaki diyagramda beyaz çizgiyle gösterilen senaryolar ortalaması aşağıdaki diyagramda kırmızı çizgiyle gösterilmiştir. GFS modeli diyagramında 20 tane pertürbasyon çalıştırması varken ECMWF modelinde bu sayı 50 tanedir. Bu yönüyle ECMWF diyagram ürünü GFS’den daha öndedir. Meteoguru sitesinden ulaşılabilen bu diyragramda 30,50 boylamından doğuda kalan yerler kapsama alanı dışında kalmıştır. Bu nedenle Sakarya, Eskişehir, Afyon, Burdur, Antalya illerinin doğusunda kalan yerlere ait diyagramlara ulaşmak şimdilik mümkün olamamaktadır.

Meteociel sitesinde Carte Monde seçeneğinden ulaşabileceğiniz dünyanın her tarafına ait diyagramlarda 500 ve 850hpa sıcaklığı verisiyle yağış ve kar olasılığı verisini bir arada paylaşılması artı bir özelliktir ve değerlendirme yapmayı kolaylaştırmaktadır. GFS diyagramında 20 tane çalıştırma bulunduğundan bunlardan 1 tanesi kar olasılığı verdiğinde bunun diyagrama yansıması %5 eğer 5 tanesi kar olasılığı verirse %25 eğer 10 tanesi kar olasılığı verirse %50 tamamı kar olasılığı verirse %100 şeklinde olmaktadır ve bu oran senaryoların artıp azalmasına paralel değişmektedir. Hem Meteoguru hem de Meteociel sitesindeki diyagramlarda uzun yıllar ortalamasını gösteren çizginin olmaması ise bir eksikliktir.

Aşağıda Meteociel sitesindeki ECMWF modeli 500hpa yükseklik diyagramını görüyorsunuz. Mor renk standart sapmayı ifade etmektedir. Bu rengin kapladığı alanın çoğalmaya başlaması sapmanın arttığına ve modelin o noktalarda kararsızlık gösterdiğine ve değişim ihtimalinin yüksek olduğuna işaret etmektedir.  13-14 Aralığa kadar olan kararlı görüntü bu tarihlerden sonra değişmektedir. Senaryoların ortalamasını gösteren kırmızı çizgi de kararlı görüntünün bulunduğu dönemlerde dikkate alınmalıdır. Uzun vadede sapmanın arttığı dönemler için hükümsüzdür. En alttan yapacağınız seçimle ECMWF modelinin günün her iki çalıştırmasına ait basınç ve 850hpa sıcaklık diyagramlarına da ulaşabilirsiniz.

Meteociel sitesinden yeni sunulmaya başlanan bir başka üründe ise GFS diyagramını oluşturan 20 çalıştırmanın ortalamasına göre bir noktadaki basınç değeri, minimum sıcaklık, maksimum sıcaklık, 24 saatte düşecek yağış miktarı, 850hpa sıcaklığı, CAPE değeri, rüzgar hızı gibi parametrelerin belli sınır değerlerin altında mı üstünde mi olacağı yönünde ihtimaller renkendirilerek gösterilmektedir. Bunların seçimini sayfanın üst tarafından yapmanız gerekir. Örneğin aşağıdaki haritada 24 saatte düşecek yağış miktarının 1 mm’den fazla olması beklenen yerler gösterilmiştir. 11 Aralık tarihinde sadece Marmara bölgesinde yerel olarak böyle bir olasılık yüksek gözükürken diğer yerlerde bu ihtimal hiç yoktur. Avrupa’nın orta kesimlerinde de bu ihtimal hemen hemen hiç yokken kuzey kesimlerinde bu ihtimal yüksektir.

Portekiz merkezli Meteopt sitesinden ulaşabileceğiniz harita üzerinden seçeceğiniz herhangi bir noktaya ait GFS meteogramlarında sıcaklık, basınç, yağış miktarı, CAPE ve Lifted Index gibi kararsızlık verileri ile kar seviyesi gibi çeşitli parametrelere ait değerler listelenmiştir.Bu listeleme yapılırken bazı sınır değerler için farklı renklendirmeler kullanılmıştır. Örneğin yağış miktarları mavi renkle gösterilmiş yağış beklenmeyen günler için gri renk kullanılmıştır. Rüzgar hızları için farklı renklendirmeler yapılmıştır. Kar tahmini yaparken de kullanılan kalınlık değeri 540’ın altına düşmüşse mavi renk tercih edilmiştir. 850hpa seviyesi sıcaklığı 0’ın altına düşmüşse yine mavi renk tercih edilmiştir. Seçilen noktanın yükseltisine göre şartlar kar için uygunsa pembe renk, karla karışık yağmur, graupel gibi yağış tipleri için şartlar uygunsa mor renk, yağmur için uygunsa mavi renk tercih edilmiştir. İstanbul’da sahil kesimi için kar seviyesi duruma göre çoğunlukla 200 metre ve daha altı olabilirken Ankara için bu değer 1000 metrenin biraz üzerine çıkabilmektedir. Gökyüzü kapalılık oranı yüzdesi de büyük değerlere ulaştıkça renk tonları koyulaştırılmıştır.

http://212.175.180.126/METEOGRAM/v3/metgram.php adresinden ulaşabileceğiniz WRF modeli meteogramını da harita üzerinden istediğiniz bir noktayı seçerek kısa vadeli tahminler için farklı bir alternatif olarak benzer şekilde kullanabilirsiniz.