2016 İlkbahar Tahminleri

Önemli meteoroloji kurumlarının ilkbahar beklentilerine baktığımızda aralarında büyük ölçüde uzlaşma sağlandığı görülmektedir. Buna göre ülkemizde ilkbahar mevsimi sıcaklık ortalamalarının normalerinin üzerinde, yağış miktarlarının ise normallerinin altında olma ihtimali çok yüksektir.

ECMWF

Meteo France

JAMSTEC

Met Office

NOAA

NASA

Accuweather Avrupa

Accuweather Asya

EUROSIP Sıcaklık

Yağış ortalamaları için beklentiler tüm modellerde benzer şekilde olduğu için sadece EUROSIP çıktısını paylaşmayı yeterli görüyorum. Orta Avrupa’da yağışların mevsim normallerinin üzerinde olması beklenirken, Akdeniz havzası boyunca yüksek ihtimalle normallerinin altında kalacaktır.

EUROSIP Yağış

Mevsimlik tahmin modelleri 3 aylık ortalamayı yansıttığından tutarlılık performansları için dönem dönem görülen sıcaklık dalgalanmalarına göre değil periyot sonundaki ortalamalara göre değerlendirme yapmak gerekir. Kış mevsimiyle ilgili tahminlerinde başarılı oldukları söylenebilir, ilkbahar tahminlerinde nasıl bir performans göstereceklerini bekleyip göreceğiz.

Mart’ta Havalar Nasıl Olacak?

Geçtiğimiz 4 ayın 3 tanesi için öngörüleri gerçekleşen ECMWF mevsimlik tahmin modelinin mart ayı beklentilerine göre sıcaklık ortalaması ülke genelinde normallerinin üzerinde olacak. Yağışların ise Güneydoğu Anadolu hariç, ortalamalar civarında gerçekleşmesi bekleniyor.

Ortalama Sıcaklık Anomalisi

Ortalama Yağış Anomalisi

EPS diyagramlarında da mart ayı başında normallerinin yer yer 15 derece kadar üzerine çıkacak sıcaklıkların sonraki günlerde azalıp uzun yıllar ortalamaları civarında ve biraz üzerinde seyredeceği görülüyor. Mart ilk yarısı içinde de senayoların büyük çoğunluğu bir soğuk hava dalgası sinyali vermiyor.

Mart ilk haftası içinde kuvvetli olan ve 8. fazda bulunan MJO salınımının ilerleyen günlerde Hint Okyanusu’na doğru geçeceği görülüyor. Negatife doğru giden AO indeksinin daha sonraki günlerde nötr/pozitif seviyelere gelmesi beklenebilir ancak salınımın kuvvetli olmaması nedeniyle MJO verisinin bu yönde güçlü bir sinyal vermediğini de söylememiz gerekir.

Stratosferde önümüzdeki günlerde şubat ayında gerçekleşene benzer bir ısınma beklenmesi de kutup girdabının zayıflayacağını, kutup çevresindeki basınç yükselişine bağlı olarak salınımın negatif olacağına dair ciddi bir sinyal olarak görülmektedir. Ancak girdabın yine şubat ayında olduğu gibi parçalanmadan Atlantik üzerinde direnç göstermesi ise NAO indeksinin pozitif seyretmesini sağlayacaktır. Bu nedenle mart ayının büyük bir bölümünde, yaklaşık olarak üçte ikisinde şubat ayında yaşadığımıza benzer hava koşulları bekleyebiliriz.

Şubat ayında mevsm normallerinin oldukça üzerinde seyreden sıcaklıklar nedeniyle bitkilerin vaktinden erken çiçek açması tarımla uğraşanlar için endişe yaratsa da tarımsal faaliyetlerin yoğun olduğu bölgelerde mart ayı içinde don olayı ihtimali mevcut veriler ışığında düşük bir ihtimal olarak görünmektedir.

Bahar Havası ve Çöl Tozları Geliyor

Türkiye’nin büyük bir bölümünde önümüzdeki haftanın tamamına yakınında sanki nisan veya mayıs ayındaymışız hissini uyandıran hava şartları yaşanacak. Sıcaklıklar güneyli rüzgarların etkisiyle mevsim normallerinin yer yer 12-15 derece üzerine çıkacak. Aşağıdaki haritada 850mb (yaklaşık 1.500 metre) seviyesindeki sıcaklıkların normalden sapma değerlerini görüyorsunuz.

Deniz suyu sıcaklığının düşük olması nedeniyle güney yönlü rüzgarın vereceği hafif serinliğe bağlı olarak Marmara Denizi’nin kuzey kıyılarında 20 derece civarında seyredecek sıcaklıkların, kıyıdan biraz içerlerde ve rüzgarın ısınan kara yüzeyi üzerinden geçerek geldiği yerlerde, buna ilaveten dağ sıralarının eteğinde bulunduğundan fön benzeri bir etkiye maruz kalan Bursa, Adapazarı ovası gibi yerlerde 25 dereceyi görmesi hatta aşması muhtemeldir. Örneğin Sakarya’da MGM kayıtlarında 27,1 derece olarak görünen şubat ayı maksimum sıcaklık rekorunun yenilenmesi beklenebilir veya rekora yakın bir sıcaklık değeri ölçülebilir.

Afrika kökenli ve mevsimine göre oldukça sıcak olan hava kütlesinin kuzeye hareketini sağlayan alçak basınç sisteminin güneyli rüzgarları yoğun çöl tozu çıkışına neden olarak gökyüzünün toz bulutuyla kaplanmasına da neden olacaktır. Aşağıdaki haritada Libya ve Mısır üzerinden taşınacak çöl tozlarının ülkemiz üzerinde oluşturacağı toz bulutunu net olarak görebiliyoruz.

Afrika kökenli bu kuru hava kütlesinin etkili bir yağış bırakması beklenmez fakat bilinmelidir ki hafif de olsa yağış düşmesi durumunda düşecek yağışlar çamurlu olacaktır.

Çöl tozlarının ve çamurlu yağmurların doğaya katkısı olduğu kadar insanlarda migren, başağrısı gibi sağlık sorunlarına neden olduğu, hava kalitesindeki düşüş nedeniyle astım gibi rahatsızlığı bulunanları ciddi şekilde etkilediği söylenmektedir.

Toz taşınımıyla ilgili verileri önümüzdeki hafta MGM internet sayfası üzerinden takip edebilirsiniz.

Eskiler kışın lodosun arkası kardır der fakat bu kural çoğu zaman işlemez. Bu sefer de böyle bir ihtimal gözükmüyor. Kışkolikler ve kar sevdalıları yoksa kış bitti mi diye merak ediyor olabilirler. Bunu söyleyebilmek için henüz çok erken. Hatta şubat son haftası içinde ülkemizi etkileyebilecek bir soğuk hava dalgasına yönelik bazı sinyaller var fakat bu ihtimal henüz yeterince artmış değil. Önümüzdeki hafta bu konuda somut ve anlamlı bir gelişme olması halinde ayrı bir yazıyla gelişmelerden haberdar ederim.

Kar Yağışlarında Çiy Noktasının Önemi

Çiy noktası havadaki nemi ifade etmek için kullanılan ölçülerden biridir. Hava soğudukça, su buharından yeterli enerji serbest bırakılarak yoğunlaşma yani sıvılaşma başlar. Bu işlem, buharlaşmanın tam tersidir. Nasıl ki, su buharlaşırken yeterli enerjiyle buhar haline geçiyorsa, yoğunlaşma sırasında da enerji kaybedilerek tekrar su haline dönüşmektedir. İşte suyun buhar halinden tekrar sıvı hale dönüştüğü sıcaklık derecesi çiy noktasıdır. Başka bir ifadeyle söylemek gerekirse, hava soğudukça oransal nem artar ve %100’e ulaştığnda ise yoğunlaşma başlar, oransal nemin %100’e ulaştığı sıcaklık derecesi çiy noktasını gösterir. Çiy noktası değeri hiçbir zaman sıcaklık derecesinin üstünde olamaz. Doyum halinde, örneğin %100 oransal nemde, sıcaklık ve çiy noktası değerleri aynıdr.

Havadaki nem oranının %100 olduğu bir durumda çiy noktası sıcaklığı 0 derecenin çok az üzerindeyse bile yukarıda bahsettiğimiz sıvılaşma olayı sebebiyle yağışın zemine kar şeklinde ulaşması çok zorlaşmaktadır. Bu nedenle çiy noktası sıcaklığı kar tahmini yapılırken mutlaka göz önünde bulundurulması gereken bir unsurdur. Nem oranının yüksek olduğu zamanlarda hava sıcaklığı 0 derecenin ne kadar üzerindeyse kar olasılığı da o kadar düşüktür çünkü çiy noktası da 0 derecenin üzerinde olacaktır.

Geçtiğimiz günlerde İstanbul’u da etkileyen soğuk hava dalgasında sıcaklığın gece saatlerinde 1 dereceye kadar düştüğü yüksek kesimlerde bile yağış bir türlü kara dönemedi, şakır şakır yağmur şeklinde devam etti ve bunun neden böyle olduğu sorgulanmaya başladı. Bu yazı vesilesiyle benzeri sistemler için sebep sonuç değerlendirmesi de yapmış oluyoruz.

Saatteki hızı zaman zaman 80 kilometreyi aşan kuzeyli rüzgarların Karadeniz’den taşıdığı nemli hava bir taraftan çiy noktası sıcaklığını da arttırdığı için kuzeydeki soğumanın gücü yetersiz kalıp termometre değerleri 0 derece ve altına inemeyince yağışın tam manasıyla kar şeklini alması mümkün olamadı. Denizden esen rüzgarların böylesine kuvvetli esip nem oranını yükselttiği zamanlarda kar yağışı görebilmemiz için hava sıcaklığı mutlaka sıfır dereceye yakın seyretmelidir ki çiy noktası sıcaklığı da sıfır derecenin altına düşebilsin ve yağış sıvılaşmanın olduğu bir katmandan geçmeyip kar şeklinde yere ulaşabilsin.

Aşağıdaki skew-t diyagramında çizgiler sadece yarım santim sola kaymış olsaydı ve çiy noktası sıcaklığını gösteren mavi çizgi Ocak 2004’teki kar fırtınasında olduğu gibi 0 derece sınırının sol tarafında olabilseydi İstanbul için yoğun kar yağışından bahsedilebilirdi ancak şu haliyle yağmurdan fazlası beklenemezdi ve nitekim yağış yağmur şeklinde gerçekleşti.

Çiylenme sıcaklığının 0 derecenin altına düştüğü zamanlarda hava sıcaklığı 6 derecenin üzerinde olmadığı sürece kar yağışı görülebilmektedir. Bu nedenle karasal kesimlerde veya rüzgarın deniz üzerinden değil de kara üzerinden estiği zamanlarda (İstanbul’da karayelin batı bileşeninin fazla olduğu 270-315 arası derecelerden veya poyrazın doğu ağırlıklı 80-90 derecelerden estiğinde) nem oranı görece daha düşük olup çiy noktası sıcaklığı sıfır derecenin altına daha kolay düşebildiğinden yağışın kar şeklinde yere ulaşması daha kolay olabilmektedir. 1 derecede kar yağmadı ama 5 derecede kar yağıyor şeklinde bazı kişilerde hayret uyandıran gözlemlerin temelinde de çiy noktası sıcaklığı faktörü yatmaktadır.

http://www.dpcalc.org/ adresinden çiy noktası hesaplama programına ulaşabilirsiniz. Buradaki değerlerle oynayıp hava sıcaklığı ve nem oranı değişkenleri sayesinde çiy noktası sıcaklığını hesaplayabilirsiniz.

Örneğin hava sıcaklığı 2 derece ve nem oranı %93 seviyelerindeyse çiy noktası sıcaklığı 1 derece olacağından yağış kar şeklinde olamayacaktır. Yağmur ya da yağışın şiddetine göre eğer düşey hız çok fazla ve yağış da kuvvetliyse karla karışık yağmur veya sulusepken gibi yağış tipleri görülebilecektir. Aynı hesaplama programından da göreceğiniz gibi hava sıcaklığı 2 dereceyken nem oranı ancak %87’nin altına düştüğünde çiylenme sıcaklığı 0 dereceye düşebilmektedir. O halde 2 derecede tam manasıyla kar yağabilmesi için istisnalar haricinde havadaki nem oranı %87 ve altında olmalıdır.

Muhtemel bir soğuk hava dalgasında yağışın kar şeklini alabileceği yerler hakkında http://web.itu.edu.tr/~climate/hava_en_yeni/ adresinden çiylenme sıcaklığı değerlerini takip ederek de fikir yürütebilirsiniz.