Çeşitli yöntemler, farklı veriler kullanarak mevsimlik tahmin yapabilmek mümkün. Tutarlılık oranı fena olmayan bazı mevsimlik tahmin modelleri de işimizi epey kolaylaştırıyor. Bir önceki yazımda kasım sinoptiğinin kışın nasıl geçebileceğiyle ilgili bazı sinyaller verebildiğinden bahsetmiştim. Bu yazımda ise yine benzer bir mantık üzerinden giderek eylül ve ekimi de işin içine katarak tüm sonbaharın kışa dönük bazı işaretler verip veremediğine dair bir çalışmayı sizlerle paylaşacağım. Kullandığım yöntem bir tür tümdengelim yöntemi. Sonbahardan kışa doğru gidiş değil de yaşanmış kışlardan önceki sonbaharlara doğru bir geri gelme durumu var. Ülkemizde kış ayları ortalaması normalden soğuk veya ılık geçen kışlar öncesi sonbaharlarda kuzey yarımküre üzerindeki bazı lokasyonlardaki 500mb yükseklik, basınç. sıcaklık, deniz suyu sıcaklığı gibi parametrelerde belirgin zıtlıklar olan yerlere odaklanma mantığıyla kış mevsimin nasıl geçebileceğine yönelik istatistiki bazı çıkarımlar yapmaya çalışacağız. Zıtlık olmayan yerleri ise dikkate almayacağız. Örneğin normalden ılık geçen kışlar öncesi ekim ayında belli bir lokasyonda ciddi bir pozitif sapma varsa normalden soğuk geçen kışlar öncesinde aynı lokasyonda belirgin bir negatif sapma olmalı.
Aşağıda paylaşılan tüm görsellerde ilk harita normalden ılık kışları ve öncesini, ikinci harita ise normalden soğuk kışları ve öncesindeki ortalamaları göstermektedir.
Normalden ılık/soğuk geçen kışlarda kuzey yarımkürede sıcaklık sapmaları
Bu görüntüye göre Grönland ve Ortadoğu coğrafyası arasında bir kader ortaklığı göze çarpıyor. Amerika’nın orta ve doğusuyla ise bir zıtlık yaşıyoruz. Hem ABD’nin hem ülkemizin aynı anda normalden ılık veya soğuk bir kış geçirme ihtimali düşük. Hava olaylarına ilgi duyan pekçok kişi bu durumun şüphesiz farkındadır, yukardaki görsel sayesinde de bu tezi bir kez daha kanıtlamış olduk.
Normalden ılık/soğuk geçen kışlarda kuzey yarımkürede 500mb yükseklik sapmaları
Grönland, Avrupa ve Ortadoğu coğrafyası üzerindeki zıtlık oldukça belirgin. Sırasıyla yüksek/alçak/yüksek şeklinde bir anomali bize çoğunlukla ılık kışlar yaşatırken alçak/yüksek/alçak şeklinde bir sıralama sağlanması halinde bu kez normalden soğuk kışlar yaşıyoruz
Normalden ılık/soğuk geçen kışlarda kuzey yarımkürede deniz suyu sıcaklığı sapmaları
Labrador ve Doğu Pasifik’teki zıtlık oldukça belirgin. Normalden soğuk alanlar arttıkça soğuk kışlar geçirme ihtimalimiz yükseliyor fakat mesela ABD’nin doğusundaki su sıcaklığının bize herhangi bir sinyal veremediğini görüyoruz. O bölgede genelde normalin üzerinde sıcaklık ölçülmüş.
Buraya kadar olan kısım zaten az çok bilinen şeyler. Şimdi gelelim normalden ılık veya soğuk geçen kışlar öncesindeki sonbaharların incelemesine. Kasım ayından az çok sinyal alabildiğimizi görmüştük eylül ve ekimde bize sinyal veren lokasyonlar var mı onları da bu yazı vesilesiyle görebilme imkanımız olacak.
Eylül
Türkiye’deki eylül ayı sıcaklık sapmasının kışın nasıl geçebileceğiyle ilgili ciddi bir sinyal veremediği görülüyor ancak bazı lokasyonlardaki zıtlıklardan yola çıkarak bazı saptamalarımız olabilir. Mesela Avrupa ve Asya’nın büyük bölümünün normalden sıcak, Kanada ve Grönland’ın normalden soğuk geçtiği eylül aylarının ardından gelen kışların ülkemizde normalden soğuk geçme ihtimali yükseliyor. Eğer Avrupa ve Asya’nın büyük bölümü normalden soğuk; Kanada, Grönland çevreleri ise normalden sıcak bir eylül geçirirse takip eden kışın ülkemizde normalden ılık geçme ihtimali yükseliyor.
Basınç ortalamalarına baktığımızda ise normalden soğuk ve ılık geçen kışlar öncesi eylüllerdeki en belirgin zıtlık İskandinavya çevrelerinde görülüyor. İzlanda alçak basıncı, hakimiyeti eylül ayından ele almaya başlar ve İskandinavya çevrelerinde faaliyetini sürdürürse, taa Bermuda’dan Avrupa’nın orta ve güney kesimlerine ve Kafkaslara doğru yüksek basınç (Azor yüksek basıncı) hakim olursa takip eden kışın normalden soğuk geçme ihtimali artıyor. Tersi tabloda ise bu kez normalinden ılık bir kış geçirme ihtimalimiz artıyor.
Ekim
Sıcaklık ortalamalarına göre kutuba yakın bazı yerler dışında belirgin bir zıtlık görülmüyor. Sınırlı bir bölge haricinde ekim ayı sıcaklık ortalaması bize kışa dair önemli bir sinyal vermiyor. Arktik Okyanusu denen bölge normalden ılık geçerse normalden ılık bir kış geçirme ihtimalimiz artıyor. Tersi durumda bu kez normalden soğuk kış ihtimali artıyor. Ülkemizde ekim normalden soğuk da geçse ılık da geçse takip eden kışta her türlü senaryoyla karşılabilir, özellikle normalden ılık geçirdiğimiz kışlar öncesinde gelen ekimler bize bu yönde hiçbir sinyal vermiyor ancak basınç anomalilerine bakıldığında farklı bir tabloyla karşılaşıyoruz.
İskandinavya bölgesinde basınç değerleri normalin altında, Rusya’nın kuzeydoğusunda ise normalin üzerinde gerçekleştiğinde takip eden kışın normalden ılık geçme ihtimali artıyor. İskandinavya üzerinde yüksek basınç, Rusya’nın kuzeydoğusunda alçak basınç hakim olduğunda ise bu kez takip eden kışın normalden soğuk geçme ihtimali yükseliyor. Ayrıca tripole mantığıyla hareket edersek Grönland’ın güneyi, İskandinavya ve kuzeydoğu Rusya tripolü oluşturan 3 nokta olarak belirlediğimizde yüksek/alçak/yüksek şeklinde bir sıralama ılık bir kış geçirme ihtimalimizi arttırırken alçak/yüksek/alçak şeklindeki sıralama ise normalden soğuk kış olasılığını arttırıyor diyebiliriz.
Kasım
Kışla ilgili en güçlü sinyalleri kasım ayı veriyor. Ülkemizde normalden ılık geçen bir kasımın ardından gelen kışların sıcaklık ortalaması da çoğunlukla normalin üzerinde gerçekleşiyor. Soğuk kasım/soğuk kış veya ılık kasım/ılık kış tezi bu şekilde doğrulanmış oluyor.
Kasım ayında Avrupa üzerindeki 500mb yükseklik anomalisine baktığımızda da normalden ılık ve soğuk geçen kışlar öncesinde bazı noktalarda belirgin bir zıtlık göze çarpıyor.
Daha önceki yazıda belirttiğim gibi tripole mantığından hareket edersek Labrador/Batı Avrupa/Kafkaslar üzerinde sırasıyla yüksek/alçak/yüksek şeklinde bir anomali ortaya çıkarsa ayrıca Bermuda üzerinde normalden düşük bir ortalama gerçekleşirse normalden ılık bir kış geçirme ihtimalimiz artmaktadır. Alçak/yüksek/alçak şeklinde bir sıralama ve Bermuda üzerinde normalden yüksek bir ortalama gerçekleşmesi ise çetin geçmesi muhtemel bir kışın habercisidir.
Sonbahardaki Deniz Suyu Sıcaklıkları
Sonbaharda normalden soğuk alanlar arttıkça takip eden kışların soğuk geçme ihtimali artıyor. Sonbaharda görülen deniz suyu sıcaklığı anomalileri takip eden kışlarda neredeyse hiç değişmeden devam ediyor.
Sizler de benzer bir mantıkla farklı çalışmalar yapabilir bu yazıdakilerden daha değişik çıkarımlarda bulunabilirsiniz. Unutmayalım ki bir olasılığın yüksek oluşu bunun kesin olarak gerçekleşeceği anlamına gelmez. Tam tersi bir sonuçla karşılaşmamız da mümkündür. Bir de tabi nomalden soğuk geçip yağışların ortalamanın altına düştüğü veya ortalamada normalden ılık geçip araya 2 tane siklonlu kar fırtınası sıkışabilen kışlar var. Böyle ayrıntıları görebilme şansımız mevsimlik tahminlerde hiç yok. Bu çalışmada amaçlanan da sadece daha yüksek ihtimaller üzerinden giderek bir sonuca ulaşmaya çalışmaktır. Atmosfer öyle karmaşık bir yapı ki benzer şartlarda her zaman aynı sonuçları alabilmek mümkün olmuyor. En azından kış nasıl geçecek sorusuna yanıt arayanlar için mantıksal ve bilimsel bir yöntem kullanarak yardımcı olmaya çalıştım. Umarım faydasını görürsünüz.
Kaynak:
http://www.ncdc.noaa.gov/temp-and-precip/global-maps/
http://www.esrl.noaa.gov/psd/cgi-bin/data/composites/printpage.pl
Bay Hava 
