Yağış Tiplerinin Analizi

Bu yazıda skew-t diyagramını kullanarak yağmur, dolu, kar, karla karışık yağmur, halk arasında bulgur,pirinç, kuzu dişi olarak adlandırılan buz/kar paleti (graupel) ve kar greni gibi yağış tiplerinin analizinin nasıl yapılacağını anlatmaya çalışacağım.

Yağış tipi, bulutun yükseklik seviyesine ve bulutun tepe seviyelerinden zemine kadar olan mesafedeki sıcaklık ve nem oranı değerlerine göre şekillenir. Yağış, oluşum aşamasından yer seviyesine ulaşım aşamasına kadar tamamen yağmur şeklinde olabileceği gibi kar şeklinde başlayıp daha farklı bir biçimde de yer seviyesine ulaşabilir. Aşağıdaki resimde kırmızı renk tonları atmosferde sıcaklığın sıfırın üzerinde olduğu yerleri, lacivert renk tonları ise sıfırın altında olduğu yerleri temsil etmektedir. Mor renk de sıfır derece seviyesini temsil etmektedir.

Skew-t diyagramında atmosferin faklı seviyelerindeki sıcaklığın takibi sol alttan sağ üste doğru çapraz bir şekilde uzanan çizgiler vasıtasıyla yapılır. Çizgilerin çapraz uzanmasının sebebi yukarı seviyelere çıkıldıkça sıcaklığın da kademeli şekilde azalacağı prensibi nedeniyledir.

Yağış buluttan çıktığı andan itibaren zemine ulaşıncaya kadar katettiği mesafe boyunca veya yer seviyesine yakın katmanlarda sıfır derecenin üzerinde sıcaklıklar varsa yağmur şeklinde düşecektir.

Yukarı seviyelerde sıcaklığın sıfırın üzerine çıkıp yağmur formunu alan yağış zemine yakın seviyelerde sıcaklığın sıfırın altına düşmesi durumunda donacaktır. Bu yağış tipine ise donan yağmur (freezing rain) denilmektedir. Ülkemizde iç bölgelerde Akdeniz üzerinden sıcak cepheyle gelen yada Sibirya yüksek basıncı etkisiyle soğuk havanın yer seviyesine yakın ilerlediği sistemlerde bu yağış tipiyle karşılaşılabilmektedir.

Yağış buluttan çıktığı andan itibaren katettiği mesafe boyunca sıcaklık hiçbir katmanda sıfır derecenin üzerine çıkmamışsa kar şeklinde düşecektir.

Yer seviyesine yakın bölgede nem oranının düşmesi durumunda sıcaklık 6 dereceye kadar yükselse bile yağış kar şeklinde düşebilmektedir. Yüksek nem oranı kar yağışının yoğunluğunu arttıran bir unsurdur fakat yer seviyesi sıcaklığının sıfır derecenin üzerine çıkması durumunda handikap oluşturur.

Kar lapa lapa yağıyorsa, su içeriği fazlaysa atmosferdeki nem oranı yüksektir. Daha küçük taneler halinde yağıyorsa nem oranı daha düşüktür. Bildiğiniz gibi skew-t diyagramındaki iki çizginin birbirine yakın olduğu yerler nem oranın yüksek olduğu yerlerdir. Bu iki çizgi arasındaki mesafe açıldıkça nem oranı da düşmektedir.

Alçak seviyelerde oluşan stratus tipi bulutlar nem oranının fazla yükseldiği dönemlerde hafif de olsa yağış bırakabilmektedir. Sıcaklığın sıfırın üzerine çıktığı dönemlerde çapı yarım milimin altında olan çisenti taneleri çoğu kişi tarafından kar tanesi sanılabilmektedir. Sıcaklığın sıfırın altına düştüğü dönemlerde de stratus tipi bulutlar kara benzeyen kum gibi bir yağışa neden olur. Bu yağış tipine de kar greni denilmektedir.

Bazen yoğun sise neden olan stratus tipi bulutlar sıcaklığın sıfırın altına düştüğü yerde donarlar ve donan sis ve sanki kar yağmış gibi bir görüntü veren kırç denilen oluşumlara neden olurlar.

Yağışın kar olarak adlandırılabilmesi için bünyesinde mutlaka altıgen şeklinde olan kar kristali bulunmalıdır.

Buluttan çıkan kar tanelerinden bazıları atmosferin küçük bir kısmında sıcaklığın sıfır derecenin üzerine çıktığı yerlerde erir ve yağmur halini alırlar bazıları da kar şeklinde zemine ulaşmayı başarırlar. Bu yağış tipine de bildiğiniz gibi karla karışık yağmur denilmektedir.

Yukarı seviyelerde havanın aşırı soğuk daha alt seviyelerdeki bazı katmanların  nemli ve sıcaklığın görece yüksek olduğu durumlarda düşey hızın da kuvvetli olması halinde kar taneleri buzla kaplanıp bu sürecin ardından erimeden yere düşmektedir. Halk arasında bulgur, pirinç, kuzu dişi denilen bu yağış tipinin adı buz paleti yada graupeldir. Graupel, genellikle Cb gibi dikine gelişim gösteren ve tepe yüksekliği fazla olan bulutlarda oluşur. Bu yağış tipine çoğunlukla atmosferin üst seviyelerindeki aşırı soğuk hava ve buz tanelerinin neden olduğu elektriklenme nedeniyle yıldırım ve şimşekler de eşlik eder.

Dolu yağışının meydana gelmesinde belirleyici faktör kuvvetli

yukarı doğru hava hareketidir. Bu hareketlilik düşey kararsızlığın bir sonucudur. Bununla birlikte bulut tipi, bulutun içerisinde

ki sıvı su miktarı, donma seviyesi gibi faktörler de dolu oluşumunda önemli rol oynar. Dolu yağışının analiziyle ilgili detaylı bir yazıya http://www.meteoroloji.org.tr/eski/uploads/9732873-dolu-tahmini-ve-analizi.pdf adresinden ulaşabilirsiniz.

 

 

 

 

 

 

Diyagram ve Meteogram Analizi

Hava tahmin modellerinin atmosferin farklı seviyelerindeki basınç, sıcaklık, yağış, rüzgar gibi parametrelerle ilgili öngörülerinin grafiğe dönüştürülmüş haline diyagram ve meteogramlar sayesinde ulaşabiliyoruz. Yurtdışı kaynaklı birçok siteden bu verilere erişebiliyoruz. Bunlar içinde en çok tercih edilenler Wetterzentrale, Meteociel ve Meteoguru sitelerinin sunduğu verilerdir.

Diyagramlarda dünyanın her köşesinden gelen meteorolojik dataların girilmesiyle üretilen ana model çıktısına ait bir çizgi ve modelin başlangıç koşullarını oluşturan basınç, sıcaklık gibi dataların ufak oynamalarla değiştirilmesi sonucu ortaya çıkarılan pertürbasyon senaryolarına ait çizgiler vardır. Bu senaryolara farklı adreslerden ulaşabilmeniz mümkündür. Mesela http://www.theweatheroutlook.com/twodata/datmdlout.aspx adresinde sol taraftaki menüden aşağıya doğru geldiğinizde bu çalıştırmaları ayrı ayrı görebilirsiniz. Ana model dışındaki pertürbasyon çalıştırmalarının başlangıç datalarında oynamalar yapıldığından ve daha düşük çözünürlükle çalıştırıldıklarından en güvenilir çalıştırmanın ana çalıştırma olduğu unutulmamalıdır. Hava tahmin modellerinin performansının ortalama olarak 1 haftadan daha uzun vadelerde nasıl düşüş gösterdiğini daha önceki ilgili yazımızda belirtmiştik. Diyagramlar da model çıktılarından oluşturuldukları için aynı mantık geçerlidir. Kararsızlığın arttığı dönemlerde bu süre daha da azalmaktadır. Kararlı hava koşulları varsa bile maksimum 10 günün üzerindeki diyagram verilerine ciddi şüpheyle yaklaşılmalı ve itibar edilmemelidir.

Diyagramlardaki çizgilerin birbiriyle uyum içinde hareket ettiği dönemler için sinyalin kuvvetli olduğu bu çizgilerin birbirinden ayrılmaya başladığı dönemler için ise değişkenlik ihtimalinin yüksek olduğu yorumu yapılabilir. Süre uzadıkça senaryoları yansıtan çizgilerin birbirinden uzaklaşması atmosferin kaotik yapısı ve buna paralel model tutarlılık performansı gereği son derece normal bir sonuçtur. Diyagramda en fazla dikkate alınması gereken şey, senaryoları oluşturan çizgilerin ağırlıkla ne yönde hareket ettiği ve ne tarafta toplandığıdır. Kısa vadede birbiriyle uyum içinde aynı istikamette hareket eden bu çizgilerin birbirinden ayrışmaya başladığı nokta bizim diyagram verisine güvenebileceğimiz son noktadır.

Aşağıdaki diyagramda  ilk 4 gün için senaryolar arasında ciddi bir uyum varken 4 günden sonra 850hpa sıcaklığı konusunda modellerin kafasının karıştığı ve farklı yönlere dağılmaya başladığını görüyoruz. 6-7 gün boyunca ciddi bir yağış olmayacağı konusunda ise uzlaşma var. O halde diyagramın yağışla ilgili öngörüsünü 1 haftalık süre için dikkate alabiliriz. 850hpa sıcaklığıyla ilgili verisini ise sadece ilk 4 gün için dikkate alabiliriz. Senaryoların ortalamasını ifade eden beyaz çizgi senaryolar aynı istikamette uyum içerisinde hareket ettiği dönemler için dikkate alınabilir. Bu çizgilerin birbirinden ayrılmaya başladığı andan itibaren ise hükmünü kaybeder.  Örneğin aşağıdaki diyagramda 15 Aralığa kadar olan dönem için beyaz çizgi önemli bir göstergedir. 18 Aralık tarihinde -5 derece seviyelerinde görülen beyaz çizgi ise hükümsüzdür. Çünkü senaryolar arsında uyumsuzluk vardır. Bu senaryoları oluşturan çizgilerin büyük çoğunluğunun aynı istikamette hareket etmesini beklemek gerekir. Aynı mantık yağış senaryoları ve bu senayoların ortalamasını gösteren beyaz çizgi için de geçerlidir.

Yukarıdaki diyagramda beyaz çizgiyle gösterilen senaryolar ortalaması aşağıdaki diyagramda kırmızı çizgiyle gösterilmiştir. GFS modeli diyagramında 20 tane pertürbasyon çalıştırması varken ECMWF modelinde bu sayı 50 tanedir. Bu yönüyle ECMWF diyagram ürünü GFS’den daha öndedir. Meteoguru sitesinden ulaşılabilen bu diyragramda 30,50 boylamından doğuda kalan yerler kapsama alanı dışında kalmıştır. Bu nedenle Sakarya, Eskişehir, Afyon, Burdur, Antalya illerinin doğusunda kalan yerlere ait diyagramlara ulaşmak şimdilik mümkün olamamaktadır.

Meteociel sitesinde Carte Monde seçeneğinden ulaşabileceğiniz dünyanın her tarafına ait diyagramlarda 500 ve 850hpa sıcaklığı verisiyle yağış ve kar olasılığı verisini bir arada paylaşılması artı bir özelliktir ve değerlendirme yapmayı kolaylaştırmaktadır. GFS diyagramında 20 tane çalıştırma bulunduğundan bunlardan 1 tanesi kar olasılığı verdiğinde bunun diyagrama yansıması %5 eğer 5 tanesi kar olasılığı verirse %25 eğer 10 tanesi kar olasılığı verirse %50 tamamı kar olasılığı verirse %100 şeklinde olmaktadır ve bu oran senaryoların artıp azalmasına paralel değişmektedir. Hem Meteoguru hem de Meteociel sitesindeki diyagramlarda uzun yıllar ortalamasını gösteren çizginin olmaması ise bir eksikliktir.

Aşağıda Meteociel sitesindeki ECMWF modeli 500hpa yükseklik diyagramını görüyorsunuz. Mor renk standart sapmayı ifade etmektedir. Bu rengin kapladığı alanın çoğalmaya başlaması sapmanın arttığına ve modelin o noktalarda kararsızlık gösterdiğine ve değişim ihtimalinin yüksek olduğuna işaret etmektedir.  13-14 Aralığa kadar olan kararlı görüntü bu tarihlerden sonra değişmektedir. Senaryoların ortalamasını gösteren kırmızı çizgi de kararlı görüntünün bulunduğu dönemlerde dikkate alınmalıdır. Uzun vadede sapmanın arttığı dönemler için hükümsüzdür. En alttan yapacağınız seçimle ECMWF modelinin günün her iki çalıştırmasına ait basınç ve 850hpa sıcaklık diyagramlarına da ulaşabilirsiniz.

Meteociel sitesinden yeni sunulmaya başlanan bir başka üründe ise GFS diyagramını oluşturan 20 çalıştırmanın ortalamasına göre bir noktadaki basınç değeri, minimum sıcaklık, maksimum sıcaklık, 24 saatte düşecek yağış miktarı, 850hpa sıcaklığı, CAPE değeri, rüzgar hızı gibi parametrelerin belli sınır değerlerin altında mı üstünde mi olacağı yönünde ihtimaller renkendirilerek gösterilmektedir. Bunların seçimini sayfanın üst tarafından yapmanız gerekir. Örneğin aşağıdaki haritada 24 saatte düşecek yağış miktarının 1 mm’den fazla olması beklenen yerler gösterilmiştir. 11 Aralık tarihinde sadece Marmara bölgesinde yerel olarak böyle bir olasılık yüksek gözükürken diğer yerlerde bu ihtimal hiç yoktur. Avrupa’nın orta kesimlerinde de bu ihtimal hemen hemen hiç yokken kuzey kesimlerinde bu ihtimal yüksektir.

Portekiz merkezli Meteopt sitesinden ulaşabileceğiniz harita üzerinden seçeceğiniz herhangi bir noktaya ait GFS meteogramlarında sıcaklık, basınç, yağış miktarı, CAPE ve Lifted Index gibi kararsızlık verileri ile kar seviyesi gibi çeşitli parametrelere ait değerler listelenmiştir.Bu listeleme yapılırken bazı sınır değerler için farklı renklendirmeler kullanılmıştır. Örneğin yağış miktarları mavi renkle gösterilmiş yağış beklenmeyen günler için gri renk kullanılmıştır. Rüzgar hızları için farklı renklendirmeler yapılmıştır. Kar tahmini yaparken de kullanılan kalınlık değeri 540’ın altına düşmüşse mavi renk tercih edilmiştir. 850hpa seviyesi sıcaklığı 0’ın altına düşmüşse yine mavi renk tercih edilmiştir. Seçilen noktanın yükseltisine göre şartlar kar için uygunsa pembe renk, karla karışık yağmur, graupel gibi yağış tipleri için şartlar uygunsa mor renk, yağmur için uygunsa mavi renk tercih edilmiştir. İstanbul’da sahil kesimi için kar seviyesi duruma göre çoğunlukla 200 metre ve daha altı olabilirken Ankara için bu değer 1000 metrenin biraz üzerine çıkabilmektedir. Gökyüzü kapalılık oranı yüzdesi de büyük değerlere ulaştıkça renk tonları koyulaştırılmıştır.

http://212.175.180.126/METEOGRAM/v3/metgram.php adresinden ulaşabileceğiniz WRF modeli meteogramını da harita üzerinden istediğiniz bir noktayı seçerek kısa vadeli tahminler için farklı bir alternatif olarak benzer şekilde kullanabilirsiniz.

Bulut Analizi

Skew-t diyagramını kullanarak bulutların oluşacağı seviyeyi, yağış bırakma potansiyellerini ve muhtemel hareket yönleriyle hızlarını tespit edebilirsiniz. Diyagramın sol tarafında atmosfer seviyelerini hpa cinsinden görürsünüz. Sağ tarafında ise bu seviyelerdeki rüzgar yönünü görürsünüz. Bazen rüzgarlar tüm katmanlarda aynı yönden esebildiği gibi bazen de birbirinden çok farklı yönlerden esebilir. Rüzgar poyraz esiyor ama bulutlar güneyden geliyor peki ama bu nasıl oluyor gibi soruların da yanıtını böylece bulmuş olursunuz.

Diyagramlarda gördüğünüz 2 çizgiden bir tanesi çiy noktası sıcaklığını diğeri ise hava sıcaklığını gösterir.Bulutlar yoğunlaşma depresyonunun küçüldüğü bu 2 çizginin birbirine yaklaştığı noktalarda oluşur. Bazen bu 2 çizgi birbirine yapışıp atmosferin üst seviyelerine kadar yapışık vaziyette devam eder. Böyle bir tabloda atmosferin tüm katmanlarının nem yüklü olduğu, kalın bulutların oluşabileceği ve bol miktarda yağış düşebileceği şeklinde bir yorumda bulunabiliriz. Aşağıdaki diyagram buna bir örnektir. Ayrıca bu diyagramda atmosferin tüm katmanlarında rüzgarın güneybatıdan estiğini görüyoruz dolayısıyla bulutların da hareket yönü güneybatıdan kuzeydoğuya doğru olacaktır.

Aşağıdaki örnekte ise 700hpa seviyesine kadar çizgilerin birbirine yakın olduğunu fakat bu seviyeden sonra çizgilerin birbirinden uzaklaştığını görüyorsunuz. Atmosferin bu katmanlarında nem oranı düşük olduğundan oluşacak bulutların yüksekliği de nem oranının yüksek olduğu katmanlarla sınırlı olacaktır. Sığ bulutlar oluşacaktır. Deniz etkisiyle oluşan yağışlarda buna benzer tablolarla sık sık karşılaşılır.  Bulutların oluşabileceği katmanlarda rüzgar yönünün kuzeyli olduğu görülmektedir dolayısıyla bulutlar kuzeyden güneye doğru hareket edecektir.

Aşağıdaki radar görüntüsü max ürününde en üstte bulut yüksekliklerinin ne kadar olduğunu km. cinsinden görmemizi sağlayan bir cetvel bulunmaktadır. İlk örnekte bulut yükseklikleri 10 km.yi geçebilir, fakat ikinci örnekte bu yükseklik 5-6 km. ile sınırlı kalacaktır.

Aşağıdaki örnekte atmosferin üst seviyeleri dışında çizgilerin birbirinden oldukça uzaklaştığını görüyorsunuz. Böyle bir tabloda gayet açık bir gökyüzü beklenmelidir.

Aşağıdaki örnekte ise yer seviyesinde nem oranının arttığını, çizgilern birbirine yaklaştığını, hemen yukarılardan itibaren ise çizgilerin birbirinden uzaklaştığını ve enverziyon oluştuğunu görüyoruz. Böyle bir tabloda sadece sis yada pus oluşması beklenir.

Aşağıdaki örnekte bulut tepe yüksekliği 500 hpa seviyelerine kadar çıkabilecektir. Rüzgarlar fazla kuvvetli olmadığından bulutlar yavaş hareket edecektir.

Aşağıdaki örnekte 600-650 hpa seviyesinde çizgilerin birbirine yaklaştığını daha aşağılarda çizgilerin birbirinden uzaklaştığını ve nem oranının düştüğünü görüyorsunuz. Benzer tablolarla daha çok karasal kesimlerde karşılaşılır ve virga gibi yere ulaşamadan buharlaşan yağışlar yada kuru orajlar görülebilir.

Aşağıdaki örnekte 400-500hpa seviyelerinde çizgilerin birbirine yaklaştığını diğer noktalarda ise açıldığını görüyoruz. Böyle bir tabloda sirrüs tipi yüksek seviye bulutları oluşması beklenir.

Gördüğünüz gibi skew-t diyagramını kullanarak çeşitli konularda detaylı analizler yapmak mümkün olabiliyor. Bu yazıda özellikle farklı arkaplanlar kullanılan skew-t diyagramları paylaştım. Görseller değişse de mantık aynıdır. İlk bakışta zor gelen kafa karıştıracak gibi duran skew-t diyagramını yorumlamak aslında çok da zor değil. Atmosfere yerden havaya doğru değil de yan profilden bakıyorsunuz gibi düşünmek daha kolay anlamak için yeterli olabilir. İlerleyen günlerde bu yazıya başka eklemelerim de olacaktır.

Fotoğraf ve Grafikler

https://www.youtube.com/user/WeatherSchool

http://egitim.mgm.gov.tr/ekdn/Nowcasting%20E%C4%9Fitimi%20Antalya%2023%20Ekim%202015/Radar%20%C3%B6rnek%20incelemeler/

http://skewtmaster.com/

http://havadelisi.com/

http://212.175.180.126/skewt

http://www.havaturkiye.com/cgi-bin/expertcharts?LANG=tr

 

Sinoptik Harita Analizi

Bu yazıda yeni başlayanlar için basit şekilde sinoptik harita analizi yapmayı sizlere anlatmaya çalışacağım. Mantığını kavrayınca kolaylıkla bu haritaları yorumlayabilecek ve kendi çapınızda hava tahmini yapabileceksiniz.

Bildiğiniz gibi kuzey yarımkürede yüksek basınçlar saat yönünde hareket ederken alçak basınçlar saatin aksi yönde hareket ederler ve etraflarındaki havayı çevirip etkili oldukları bölgelere taşırlar. Bir alçak basınç merkezi size doğru yaklaşıyorsa saatin aksi yönde dönerek yarattığı güneyli akımlarla ortaya çıkan güneyli rüzgarlarla bunu hissedersiniz. Merkez size yaklaştıkça rüzgar hızı artacaktır. Merkezin tam üzerinize gelmesi durumunda rüzgar kesilecek,üzerinizden geçtikten sonra bu kez rüzgar kuzey yönlerden esmeye başlayacaktır. Merkezdeki basınç değeri ve izobarlar arasındaki mesafe rüzgarın hızı konusunda belirleyici olacaktır.

Aşağıdaki resimde Avrupa kıtasına yerleşen geniş bir alçak basınç alanı görüyorsunuz. Saat yönünün tersine hareket nedeniyle bu alçak basınç alanının doğusunda kalan yerlerde sıcak karakterli güneyli rüzgarlar, batısında kalan yerlerde ise soğuk karakterli kuzeyli rüzgarlar etkili olmaktadır. Örneğin bu görünüde izobarların birbirine yaklaştığı Marmara, Ege ve Batı Karadeniz’de lodos fırtınası vardır.

Aşağıdaki resimde ise Avrupa kıtasına yerleşen güçlü bir yüksek basınç alanı görüyorsunuz. Saat yönünde hareket nedeniyle bu yüksek basınç alanının doğusunda kalan yerlerde soğuk karakterli kuzeyli rüzgarlar, batısında kalan yerlerde ise sıcak karakterli güneyli rüzgarlar etkili olmaktadır. Bu görüntüde Doğu Avrupa kuzeyli rüzgarlarla soğurken Batı Avrupa güneyli rüzgarlarla ısınmaktadır.

Atmosferin yukarı seviyelerinde hava hareketlerine bağlı olarak yer seviyesindeki tepeler ve vadiler benzeri alanlar oluşur. Tepelerin olduğu bölgelere sırt, vadilerin olduğu bölgelere oluk denir. Yağışlar çoğunlukla olukların olduğu bölgelerde oluşur, sırt bölgelerinde oluşmaz. Doğru bir hava tahmini yapabilmek için öncelikle atmosferdeki sırt ve oluk bölgelerini doğru şekilde belirlemek gerekir. Bunun için kullandığımız öncelikli sinoptik harita 500hpa seviyesine ait yükseklik haritasıdır. Bu haritalarda gördüğünüz beyaz çizgiler yer seviyesinde modelin öngördüğü basınç değerlerini ifade etmektedir. Bizim için asıl önemli olan yükseklik seviyeleri ise renklendirilerek gösterilmektedir. Kırmızı renk tonları 500hpa seviyesinin yükseldiği sırt bölgelerini, yeşilden itibaren mavi renk tonları ise bu seviyenin alçaldığı oluk bölgelerini işaret eder.

Uydu görüntüsünde de net olarak görüldüğü gibi sırt bölgesinde (Orta Avrupa) bulut dahi oluşamazken oluk bölgeleri bulutlu ve yağışlıdır.

Aşağıdaki haritada Kuzey Atlantik’te oldukça geniş bir bölgede etkisini gösteren oluk alanını görüyorsunuz. Atmosferdeki vadiler yani oluk alanları aynı zamanda alçak basınç alanlarıdır. Yağışlı sistemler çoğunlukla bu bölgelerde görülür. Bu haritada Kuzey Afrika’dan itibaren Doğu Akdeniz’i geçerek ülkemizi de etkileyen bir sırt bölgesi görüyorsunuz. Atmosferdeki tepeler yani sırt bölgeleri aynı zamanda yüksek basınç alanlarıdır. Bu bölgelerde çoğunlukla yağış oluşmaz.  Sarı renk tonuyla ilgili bir genelleme yapmak ise yanıltıcı olabilir. Etrafındaki renklere bakarak  değerlendirme yapmak gerekir. Aşağıdaki haritada Libya üzerinde gördüğünüz sarı renkli bölgenin etrafında kırmızı renk tonları yani kendinden daha yüksek seviye değerleri bulunmaktadır. Kısacası bu bölge etrafına göre daha çukurda kalmış ve bir oluk bölgesi haline gelmiştir. Yüksek basınç alanları içine gizlenmiş bu noktalarda yukarı seviyeler soğuk olduğundan yağış oluşturabilen yukarı seviye alçağı adı verilen yapılar gelişir. Yer seviyesi basıncı çoğunlukla yüksek değerlerde olmasına rağmen üst seviyelere gizlenip bir alçak basınç alanı gibi hareket eden yapılar vardır. 500hpa seviyesi rüzgarlarının hareketine bakıp bu bölgede saatin tersi yönde bir hareket görüyorsanız o noktada bir yukarı seviye alçağı bulunduğuna dair yorumda bulunabilirsiniz. Tahmininizi de sanki bölgede klasik bir alçak basınç alanı varmış gibi düşünüp bu doğrultuda yapmanız gerekir.

Aşağıda 500hpa seviyesi rüzgarlarına bakarak kolaylıkla tespitini yapabildiğimiz ve Batı Karadeniz’den Kuzey Anadolu’ya doğru hareket eden bir yukarı seviye alçak basınç alanı görüyorsunuz.

500hpa seviyesine ait sinoptik haritalar özellikle İstanbul gibi kıyıda yer alan şehirlerle ilgili kar tahmini yaparken de önemli ipuçları verir. Birçok amatör meteoroloji sevdalısı sadece 850hpa seviyesi sıcaklığına bakıp kar yağışı beklentisi içine girmek gibi önemli bir hata yapabilmektedir. Sağ taraftaki çizelgede gördüğünüz 1000hpa ve 500hpa seviyesi arasındaki kalınlığın 540 değerine karşılık gelen yeşil rengi yada bu değerden daha düşük bir değere karşılık gelen renklerden birini bu haritada göremezseniz İstanbul gibi kıyı şehirleri için kar ihtimalinden bahsedemezsiniz. Yağış olsa bile ancak yağmur şeklinde olacaktır.

Denize kıyısı olan yerlerde kar yağışı için 850hpa seviyesinde ideal sıcaklık sınırı -7 derecedir. Bunun da sağdaki çizelgede göreceğiniz üzere karşılığı turkuvaz renktir. Bu değer bazen 0 dereceye kadar çıkabildiği gibi bazen de -10 dereceye kadar düşebilmektedir. Yukarıda verdiğimiz örnekle aynı güne ait 850hpa seviyesi sıcaklığı modelde -5 civarında göründüğü için böyle durumlarda acaba sıcaklık biraz daha düşse kar yada karla karışık yağmur görülebilir mi şeklinde bir beklenti ortaya çıkabilmektedir. Oysa 500hpa seviyesindeki sıcaklık uygun değerlerde olmadığından böyle birşeyin gerçekleşmesi imkansızdır. İstanbul’un en yüksek noktasında dahi yağış yağmur şeklinde gerçekleşebilecektir.

500hpa haritasında 540 ve daha altındaki değerlere karşılık gelen renkleri görmeniz halinde 850hpa sıcaklığı 0 derecenin üzerine çıkmadığı zaman kar olasılığından bahsedilmeye başlanabilir. Bu şartlar gerçekleştikten sonra belirleyici olan unsurlar rüzgar yönü, vertikal hız ve atmosferin farklı katmanlarındaki nem oranı olmaktadır.

İstanbul’da Kar Yağışı Görülen Günlere Ait Bazı Örnekler

Sağlıklı bir kar tahmini yapabilmek için 500hpa seviyesinden zemine doğru tüm katmanların incelemesini yapmak gerekir. Bu ayrıntılara şimdilik girmiyorum. İlerleyen günlerde konuya başka eklemelerim olacaktır.

Kaynak

http://www.wetter-zentrale.de/

http://www.weatheronline.co.uk/cgi-bin/expertcharts

Atış Serbest

http://www.atmos.albany.edu/facstaff/landin/f311/Winterwx.html

Enverziyon

Bu yazımızda ilginç atmosfer olaylarından enverziyonu ele alacağız. Gece saatlerinde hava açıkken bulunduğunuz noktadaki hava sıcaklığı ile çok yakınınızdaki başka bir noktadaki sıcaklık arasında büyük değerlerde fark görüyorsanız, aynı şehir içinde rakımı düşük olan bir yerin sıcaklığı rakımı daha yüksek olan yerin sıcaklığından daha fazlaysa, günün en düşük sıcaklığı sıfırın üzerinde bir değer ölçülmüş fakat zeminde buzlanma görülmüş, don olayı gerçekleşmişse yada hava kirliliğinden nefes alamayacak hale geldiyseniz çok büyük olasılıkla enverziyonun etki alanındasınız demektir.

Aşağıdaki resimde enverziyon seviyesinin oldukça düşük olduğu bir örnek görüyorsunuz. Böyle bir tabloda zeminde sıcaklık sıfırın altındayken ağaçların üzerinde sıfırın üzerinde ölçülebilir. Bu resmi birbirine yakın 2 yerleşim yeri gibi düşünürsek rakımı düşük olan yerin sıcaklığı rakımı yüksek olan yerden daha düşük olacaktır. Zeminde kaybolan ısı enerjisi enverziyon tabakası içinde toplanmaktadır. Bu tabaka ne kadar kalınsa etkisi de o kadar çok olur. Bu tabakanın nerede oluştuğu da önemlidir. Resimde oldukça aşağı seviyelerde oluşan bu tabaka bazen metrelerce yüksekte de oluşabilir. Böyle bir durumda örneğin Bursa merkez istasyonunda ölçülen minimum sıcaklık Uludağ istasyonundan daha düşük olabilmektedir. Birçok kişi acaba istasyon hatalı bir ölçüm mü yaptı diye düşünebilir fakat işin aslı çok başkadır. O bölgede enverziyon vardır.

Enverziyon tabakasının altında kalan yerlerde hızlı sıcaklık kaybı yaşanırken bu tabakanın etkili olduğu yerde sıcaklık artmaktadır. Bazen meteorolojinin yaptığı ölçümlerde yakınınızdaki istasyonda en düşük hava sıcaklığının +3 derece olduğunu görürsünüz fakat yerdeki su kütleleri buz tutmuş ve bulunduğunuz bölgede don olayı gözlenmiştir. Topraküstü sıcaklık değerini kontrol ederek bunun doğrulamasını yapabilirsiniz. İşte bu durumun da sebebi enverziyondur. Enverziyon tabakası alçakta oluşmuşsa size çok yakın fakat sizden daha yüksek rakımlı bir noktada muhtemelen don olayı yaşanmayacaktır.

Enverziyonun en etkili şekilde hissedildiği yerler vadilerdir. Zemindeki sıcak hava daha yukarı seviyelerdeki soğuk havayla yer değiştirmektedir. Ülkemizde Van Çaldıran Ovası, Eskişehir Çifteler, Ardahan Göle gibi bazı noktalarda çok şiddetli enverziyon tablolarıyla karşılaşılabilmektedir.

Normal şartlarda olması gereken

Enverziyon varken

Yukarıdaki resimde vadide sıcaklık -20 derecelere inmişken tepedeki sıcaklık değeri çok daha yüksek olabilir. Enverziyon tabakasının etkisiyle oluşan hava kirliliği de fotoğrafa yansımış.

Aşağıdaki görselde oldukça kalın bir enverziyon tabakası görüyorsunuz. Bu tabakanın üzerinde ise durum normale dönmeye başlıyor ve sıcaklık olması gerken değerlere doğru geriliyor

Ülkemizde Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün internet sitesinden ulaşabileceğiniz enverziyon şiddeti tahmin haritalarından bulunduğunuz bölgedeki enverziyon olasılığını görebilirsiniz.

Skew-t diyagramını kullanarak herhangi bir noktada enverziyon oluşup oluşmayacağını oluşacaksa enverziyon tabakasının hangi seviyede ve hangi kalınlıkta oluşabileceğini tahmin edebilirsiniz.Birbirine yakın olan sıcaklık ve çiy noktası sıcaklık değerlerinin aniden uzaklaştığı nokta enverziyon tabakasının oluşacağı noktadır. Aşağıdaki örnekte yaklaşık 850hpa seviyesinde oluşan bir enverziyon tabakası görüyorsunuz.

Bu tabaka bazen yazı içinde paylaştığım ilk resimde olduğu gibi yer seviyesine çok yakın şekilde de oluşabilmektedir ve bu durum kuvvetli enerziyon örneğidir. Aşağıda da alt seviyelerde oluşan enverziyona örnek teşkil eden bir skew-t diyagramı görüyorsunuz.

Ülkemizde önümüzdeki hafta boyunca etkisini sürdürmesi beklenen güçlü bir yüksek basınç alanına bağlı olarak Marmara ve iç kesimler başta olmak üzere enverziyon için gerekli şartlar mevcuttur. Hava kalitesindeki muhtemel düşüş, sis, don ve buzlanma gibi hava olaylarına karşı tedbirli olunmalıdır.

Pratik Kar Tahmini

Bu yazıda anlatacağım kar tahmin yöntemi yükseltisi 500 metrenin altında olan yerler için geçerlidir. Daha yüksek yerler için yükselti ne kadar artarsa hata payı yükselir ve yanıltıcı olabilir.

Bu tahmin yöntemi için sis tahmininde olduğu gibi yine skew-t diyagramını kullanacağız.

Öncelikle bu diyagramdan bizim için kritik öneme sahip olan 500hpa, 700hpa, 850hpa ve 1000hpa (yer seviyesi) seviyelerindeki sıcaklığı kontrol edeceğiz.

500hpa için sınır değerimiz -25°

700hpa için sınır değerimiz -6°

850hpa için sınır değerimiz 0°

1000hpa (yer seviyesi) için sınır değerimiz 6° dir.

Sıcaklıklar bu değerlerden düşük olmalıdır. Bu seviyelerden herhangi birinde şartlar sağlanmıyorsa yöntemin uygulanabilirliği ortadan kalkar.

İkinci temel şartımız elbette yağış olmasıdır.

Sıcaklık değerleri uygun ve yağış da var ise skew-t diyagramını kullanarak düşecek yağışın kar şeklinde olup olmayacağını tahmin edebiliriz.

Kullanacağımız formül Snow Index yani kar indeksi formülüdür. 1000hpa ve 850hpa seviyesi arasındaki metre cinsinden mesafenin 2 katı ile 850hpa ve 700hpa seviyesi arasındaki metre cinsinden mesafeyi birbiriyle toplayıp çıkan sonuca bakacağız.

Kar İndeksi = 2x+y

x= 1000hpa ve 850hpa seviyesi arasındaki yükseklik farkı

y= 850hpa ve 700hpa seviyesi arasındaki yükseklik farkı

Bu değerleri MGM’ye ait skew-t sayfasından bulabilirsiniz. Tahmin yapacağınız herhangi bir noktayı da yine aynı sayfanın sağ üst köşesindeki harita üzerinden seçebilirsiniz. Haritada havaalanları ayrıca özel olarak belirtilmiştir.

Çıkan sonuç;

4179’dan büyükse düşecek yağış yağmur şeklinde olacaktır.

4179’dan küçükse düşecek yağış kar şeklinde olacaktır.

4179 çıkması halinde düşecek yağış karla karışık yağmur şeklinde olacaktır.

Kaynak: http://webpages.charter.net/cyclogenesis/skewtcards.htm

Pratik Sis Tahmini

Yüksek basınç etkisinde olduğumuz dönemlerde sabah ve gece saatlerinde görülen radyasyon sisinin basit bir şekilde tahmin edilebilmesi mümkündür.

Bunun için yapmamız gereken skew-t diyagramını kullanmaktır.

Meteoroloji Genel Müdürlüğü Skew-t sayfası: http://212.175.180.126/skewt/

Bu sayfada Alaro ve WRF modelinden üretilen skew-t çıktılarına ulaşılabilir.

Üst taraftan tarih ve saati, bunların altından modeli, sağ üst köşedeki harita sembolüne tıklayıp tahmin yapacağınız noktayı seçebilirsiniz.

Sis tahmini için bize lazım olan ise sağ sütundaki indeksler bölümündeki FSI (Fog Stability Index – Sis Kararlılık İndeksi) değeridir.

Bu değer 55’in üzerindeyse sis oluşma ihtimali çok düşüktür. 30-55 arasında bir değer varsa sis oluşma ihtimali vardır ancak yoğun değil de pus benzeri hafif bir sis ihtimalinden bahsedilebilir. 30’un altında değerler ise sis oluşma ihtimalinin yüksek olduğunu ve yer yer yoğun sis oluşabileceğine işarettir.

Aşağıdaki örnekte WRF modeline göre üretilen skew-t diyagramında 4 Kasım 01:00 (UTC) itibariyle Ankara Esenboğa havalimanında FSI değerinin 26 olacağı öngörülüyor. Böylece sis ihtimalinin yüksek olduğunu görüyoruz. Bu değer ne kadar düşük olursa sisin etkisi de aynı oranda artacaktır.