Godzilla

Yurtiçinde ve yurtdışında ekstrem hava olaylarına isimler vermek adettendir. Amerikalılar ciddi kar fırtınaları için son yıllarda Godzilla ismini kullanıyorlar. Snowzilla Snowmageddon gibi genelde filmlerden ve devasa canavarlardan türetilen bu isimleri hakeden bir soğuk ve yağışlı hava dalgası Türkiye’ye doğru yaklaşıyor.

Perşembe günü giderek kuvvetlenen güneyli rüzgarları ve yağmur şeklinde yağışlarıyla varlığını hissettirmeye başlayacak sistemin soğuk havası cuma sabahı kuzeybatımızdaki sınır kapılarına dayanacak. İstasyoner cephenin doğuya hareketiyle akşama kadar neredeyse tüm Marmara soğuk havanın etkisi altına girmiş olacak.

Sistemin oluşum aşamasına ve hareketine baktığımızda 2004 yılının unutulmaz 2 kar fırtınasına benzerliği dikkat çekiyor. Son ana kadar değişimler mümkün olmakla birlikte yazıyı yazdığım saatler itibariyle 22 Ocak ve 12 Şubat 2004 sistemlerinin karışımı bir görüntüye sahip. Aşağıdaki hareketli resimde T harfinin bulunduğu yerler alçak basıncın merkez noktasını gösteriyor. Merkezin kuzey ve batısında kalan yerler kar yağışının en bol olacağı yerler olacaktır. O sistemlerde olduğu gibi bu sistemde de Marmara’da Balıkesir Çanakkale gibi cephe hattının kavuşma noktasında kalan yerlerde uzun yıllar görülmemiş kar kalınlıkları ölçülebilir. Trakya’nın güney ve doğusu İstanbul, Bursa,Kocaeli, Yalova, Sakarya Bilecik yoğun kar yağışlarından etkilenecek yerler arasında.

İstanbul’da ocak ilk yarısında 850mb seviyesi uzun yıllar ortalama sıcaklığı -2 derece civarındayken bu sistemde -15 derece ve daha altında değerler görülebilecek ve diyagramdaki hamak görüntüsünden anlaşılacağı üzere soğuk hava yaklaşık 1 hafta boyunca etkisini sürdürecek. Daha sonraki günler için bugünden bir değerlendirme yapmak doğru olmayabilir.

12 Ocağa kadar beklenen toplam yağış pekçok yerde kuraklık riskini ortadan kaldıracak. İlk etapta Batı Akdeniz, Ege kıyıları, Marmara, Batı ve Orta Karadeniz ile zamanla doğu kesimler kuvvetli yağışlardan etkilenecek. Ege ve Akdeniz kıyılarında su baskınlarına karşı tedbirli olunmalı. Akdeniz kıyıları, Doğu Karadeniz kıyıları ve Güneydoğu Anadoluda genellikle yağmur şeklinde görülecek yağışlar geri kalan yerlerde karla karışık yağmur ve kar şeklinde etkili olacaktır.

Sistemin derinliği bu coğrafyada kolay kolay görülmeyecek cinsten. 520 dam gibi bir değere yaklaşan yükseklik değeri atmosferde derin bir çukuru ifade ediyor ki her türlü ekstrem hava olayına zemin hazırlanıyor. Kar yağışları sırasında bazı yerlerde yıldırım ve şimşekler görülebilir, gökgürültüleri işitilebilir. Bu şekilde oluklar içinde zamanla modellerin ilk başlarda öngöremediği yeni siklonlar da oluşabilmektedir. Sistemin süresi bu nedenle uzayabilir ve yağışlı dönem bugün görünenden daha uzun sürebilir ve yeni haftanın tamamını kapsayabilir.

Perşembe gecesi lodosun hamleleri batıda saatte 100 kilometreyi bulacaktır. Soba zehirlenmeleri yaşanmaması için perşembe gecesi sobalar söndürülmeli. Deniz ulaşımı başta olmak üzere ulaşımda yaşanabilecek aksaklıklar dikkate alınmalıdır.

Cuma öğlen saatlerinden itibaren karayele dönecek rüzgar cumartesi akşamına kadar kuvvetli esmeye devam edecektir.Yılsonunda fırtına ve şiddetli yağışlar sonucunda enerji nakil hatlarında meydana gelen hasarlar nedeniyle yurt genelinde elektrik kesintileri yaşanmıştı. Bu sistemde de yine benzer sorunlar yaşanabilir. Telefonlarınızı şarj edin, elektrikli aletlerinizin bozulması ve doğalgaz kesintisi gibi risklere karşı şimdiden tedbirli olun.

Sahra üzerinden taşınan ılık ve tozlu hava kütlesi Akdenizden nemle beslenecek.

Daha sonra bu sistem Sibirya üzerinden ve yere yakın seviyeden ilerleyen soğukla birleşeceği için yağışlar pekçok yerde kar şeklini alacak. İzmir, Aydın, Antalya gibi kar yağışının daha az görülebildiği yerlerde bile kar yağışı görülebilir.

Cuma günü öğlen saatlerinde 0 derece izoterminin hızlıca İstanbul üzerinden geçecek olması nedeniyle özellikle cuma günü mesai çıkışında çok ciddi sıkıntılar yaşanabilir. İşe okula gidişlerde değil ama dönüşlerde yaşanması muhtemel sıkıntılar nedeniyle işyerlerinin erken paydos etmesi okulların da tatil edilmesi akılcı bir tedbir olacaktır.

Cuma gecesi için ECMWF modeli Atatürk Havalimanı gibi sahile çok yakın sayılabilecek bir istasyonda bile 30 cm civarında kar örtüsü oluşacağını öngörmektedir. Bu miktar İstanbul gibi altyapısı sıkıntılı bir şehirde ciddi aksaklıklara neden olabilir.

Cephe sistemine bağlı olarak düşecek yağışın ardından deniz etkisiyle oluşan ve DEK adı verilen kar sağanakları oluşabilir ancak DEK için yukarı seviyelerdeki rüzgar açı ve hızları önem arzetmektedir. Pazar günü öğlen saatlerinden itibaren yukarı seviye rüzgarlarının zayıflaması ve kara üzerinden esmesine bağlı olarak ortaya çıkacak nem sıkıntısı nedeniyle yağışların hafiflemesi hatta kesilmesi beklenebilir.

Ancak salı günü bu rüzgarların tekrar deniz üzerinden esmesi ve hızının artmasıyla DEK için ideal koşullar da sağlanacaktır. Bu gibi detaylar değişime açık ve haftasonunda değerlendirmek daha doğru olacaktır.

Soğuk hava, aşırı yağışlar, fırtına, don ve buzlanma gibi günlük hayatı olumsuz etkileyecek meteorolojik hadiselerle ilgili alınması gereken tedbirler için ayrıca uzun bir değerlendirme yapmıyorum. Evsizlere, sokak hayvanlarına karşı duyarlı olalım. Dondurucu soğuklar can kaybına neden olabilir. MGM sitesinde bulunan ve aşağıda paylaştığım bağlantıları okumanızda fayda vardır.

https://www.mgm.gov.tr/genel/saglik.aspx?s=102

https://mgm.gov.tr/site/yardim2.aspx?=DON

https://mgm.gov.tr/site/yardim2.aspx?=RUZGAR

https://www.mgm.gov.tr/site/yardim2.aspx?=SEL

En az zararla atlatılan ve güzellikleriyle hatırlanan bir sistem olması dileğiyle.

NASA Türkiye’de Soğuk Bir Kış Bekliyor

Geçtiğimiz sene medyada NASA Türkiye için soğuk kış uyarısı yaptı şeklinde asparagas haberler yer almıştı. NASA’nın mevsimlik tahminler üretmek için geliştirdiği ve GEOS5 adını verdiği modelin bu yönde bir beklentisi olmadığını hatta haberlerde söylenenin tam aksine mevsim normallerinin 1-2 derece üzerinde sıcaklık ortalamasıyla ılıman bir kış beklentisi içinde olduğunu sizlere bu blogdan bir yazıyla açıklamıştım.

Reyting sevdalısı medyamıza bu sefer NASA’dan müjdeli bir haber geldi. NASA’nın mevsimlik tahmin modeli GEOS5 önümüzdeki kış Doğu Avrupa’da Türkiye’nin büyük bir bölümünü de kapsayacak şekilde normalden soğuk bir kış bekliyor. Yağışlarımızın da ortalamaların üzerinde gerçekleşmesini bekliyorlar. Bu yönde haberler yapmak için can atan medya kuruluşları haberlerinde aşağıdaki model çıktılarını da gönül rahatlığıyla kullanabilirler.

Sonbaharın şu ana kadarki döneminde Avrupa’ya inen soğukların rotasına bakıldığında bu tahmininin gerçekleşme ihtimali az değil. Balkanlar ve Trakya önümüzdeki kışın kar ve soğuk yönünden şanslı yerleri olacak gibi bir görüntü var ancak bu konuda bir süre daha temkinli olmakta fayda var. Önümüzdeki haftalarda özellikle kasım ayında gelişecek oluşumlar bu yönde çok daha ciddi işaretler verecektir.

İlerleyen günlerde mevsimlik tahmin konusunda NASA’dan daha yüksek tutarlılığa sahip farklı kurumların tahminlerini de ayrı bir yazıda derleyip sizlerle paylaşacağım.

Bulut Analizi

Skew-t diyagramını kullanarak bulutların oluşacağı seviyeyi, yağış bırakma potansiyellerini ve muhtemel hareket yönleriyle hızlarını tespit edebilirsiniz. Diyagramın sol tarafında atmosfer seviyelerini hpa cinsinden görürsünüz. Sağ tarafında ise bu seviyelerdeki rüzgar yönünü görürsünüz. Bazen rüzgarlar tüm katmanlarda aynı yönden esebildiği gibi bazen de birbirinden çok farklı yönlerden esebilir. Rüzgar poyraz esiyor ama bulutlar güneyden geliyor peki ama bu nasıl oluyor gibi soruların da yanıtını böylece bulmuş olursunuz.

Diyagramlarda gördüğünüz 2 çizgiden bir tanesi çiy noktası sıcaklığını diğeri ise hava sıcaklığını gösterir.Bulutlar yoğunlaşma depresyonunun küçüldüğü bu 2 çizginin birbirine yaklaştığı noktalarda oluşur. Bazen bu 2 çizgi birbirine yapışıp atmosferin üst seviyelerine kadar yapışık vaziyette devam eder. Böyle bir tabloda atmosferin tüm katmanlarının nem yüklü olduğu, kalın bulutların oluşabileceği ve bol miktarda yağış düşebileceği şeklinde bir yorumda bulunabiliriz. Aşağıdaki diyagram buna bir örnektir. Ayrıca bu diyagramda atmosferin tüm katmanlarında rüzgarın güneybatıdan estiğini görüyoruz dolayısıyla bulutların da hareket yönü güneybatıdan kuzeydoğuya doğru olacaktır.

Aşağıdaki örnekte ise 700hpa seviyesine kadar çizgilerin birbirine yakın olduğunu fakat bu seviyeden sonra çizgilerin birbirinden uzaklaştığını görüyorsunuz. Atmosferin bu katmanlarında nem oranı düşük olduğundan oluşacak bulutların yüksekliği de nem oranının yüksek olduğu katmanlarla sınırlı olacaktır. Sığ bulutlar oluşacaktır. Deniz etkisiyle oluşan yağışlarda buna benzer tablolarla sık sık karşılaşılır.  Bulutların oluşabileceği katmanlarda rüzgar yönünün kuzeyli olduğu görülmektedir dolayısıyla bulutlar kuzeyden güneye doğru hareket edecektir.

Aşağıdaki radar görüntüsü max ürününde en üstte bulut yüksekliklerinin ne kadar olduğunu km. cinsinden görmemizi sağlayan bir cetvel bulunmaktadır. İlk örnekte bulut yükseklikleri 10 km.yi geçebilir, fakat ikinci örnekte bu yükseklik 5-6 km. ile sınırlı kalacaktır.

Aşağıdaki örnekte atmosferin üst seviyeleri dışında çizgilerin birbirinden oldukça uzaklaştığını görüyorsunuz. Böyle bir tabloda gayet açık bir gökyüzü beklenmelidir.

Aşağıdaki örnekte ise yer seviyesinde nem oranının arttığını, çizgilern birbirine yaklaştığını, hemen yukarılardan itibaren ise çizgilerin birbirinden uzaklaştığını ve enverziyon oluştuğunu görüyoruz. Böyle bir tabloda sadece sis yada pus oluşması beklenir.

Aşağıdaki örnekte bulut tepe yüksekliği 500 hpa seviyelerine kadar çıkabilecektir. Rüzgarlar fazla kuvvetli olmadığından bulutlar yavaş hareket edecektir.

Aşağıdaki örnekte 600-650 hpa seviyesinde çizgilerin birbirine yaklaştığını daha aşağılarda çizgilerin birbirinden uzaklaştığını ve nem oranının düştüğünü görüyorsunuz. Benzer tablolarla daha çok karasal kesimlerde karşılaşılır ve virga gibi yere ulaşamadan buharlaşan yağışlar yada kuru orajlar görülebilir.

Aşağıdaki örnekte 400-500hpa seviyelerinde çizgilerin birbirine yaklaştığını diğer noktalarda ise açıldığını görüyoruz. Böyle bir tabloda sirrüs tipi yüksek seviye bulutları oluşması beklenir.

Gördüğünüz gibi skew-t diyagramını kullanarak çeşitli konularda detaylı analizler yapmak mümkün olabiliyor. Bu yazıda özellikle farklı arkaplanlar kullanılan skew-t diyagramları paylaştım. Görseller değişse de mantık aynıdır. İlk bakışta zor gelen kafa karıştıracak gibi duran skew-t diyagramını yorumlamak aslında çok da zor değil. Atmosfere yerden havaya doğru değil de yan profilden bakıyorsunuz gibi düşünmek daha kolay anlamak için yeterli olabilir. İlerleyen günlerde bu yazıya başka eklemelerim de olacaktır.

Fotoğraf ve Grafikler

https://www.youtube.com/user/WeatherSchool

http://egitim.mgm.gov.tr/ekdn/Nowcasting%20E%C4%9Fitimi%20Antalya%2023%20Ekim%202015/Radar%20%C3%B6rnek%20incelemeler/

http://skewtmaster.com/

http://havadelisi.com/

http://212.175.180.126/skewt

http://www.havaturkiye.com/cgi-bin/expertcharts?LANG=tr

 

Wunderground’dan Güzel Bir Uygulama

Dünyaca ünlü hava durumu sitesi Wunderground, yaklaşık 2 senedir Wundermap adını verdiği interaktif uygulamasıyla takipçilerine oldukça güzel bir hizmet sunuyor. http://www.wunderground.com/wundermap

Bu sayede dünyanın istediğiniz herhangi bir noktasına ait birçok veriye ulaşmanız mümkün olabiliyor. ECMWF ve GFS gibi modellerin bazı internet sitelerinde belli bir ücret karşılığında ulaşabildiğiniz kar örtüsü gibi çok sayıda parametre içeren çıktılarına da rahatlıkla ulaşabiliyorsunuz.

Uygulamanın sağ tarafındaki menüden seçimlerinizi ve ayarlarınızı yaptıktan sonra haritayı kaydırarak istediğiniz veriye ulaşabilirsiniz. Saydamlık (opacity) değerini de ayarlamanızı ve biraz düşürmenizi tavsiye ederim. Böylece haritanın arka plandan görünür olmasıyla örneğin yağışlı hava kütlelerinin tam olarak nereleri etkileyeceği gibi konularda en ince ayrıntısına kadar doğru bir şekilde fikir sahibi olabilirsiniz.