Son günlerde ECMWF ve GFS gibi modellerin çalıştırmalarında ciddi tutarsızlıklar yaşanıyor. Performans değerlendirmelerinde başı çeken modellerin birbirini takip eden çalıştırmaları arasında bile çok farklı görüntüler ortaya çıkması orta ve uzun vadeli tahmin yapmayı iyice zorlaştırıyor.
Modellerin kafasının karışıp istikrarsız çıktılar sunmasının çok önemli bir nedeni var: Kuzey yarımkürede aşırı güçlenen kutbi girdap.
Kararlı hava koşullarının görüldüğü yüksek basınç alanları modellerin performansını arttıran temel dayanak noktalarıdır. Son zamanlarda kutbi girdap öylesine güçlenip genişledi ki orta ve yukarı enlemlerde neredeyse hiç kararlı alan bırakmadı. Geniş alana yayılan bu kararsızlık modellerin de kafasını karıştırdı.
Yukarıdaki haritada 60 ve 90 kuzey enlemleri arasında kalan bölgenin alçak basınç alanlarının istilasına uğradığını görüyorsunuz. Sibirya ve Grönland gibi termik yüksek basınç alanları ortada yoklar. Sahneden çekilmiş durumdalar. Alçak basınç alanlarının hüküm sürdüğü, atmosferde kararsızlığın fazla olduğu bu dönemlerde modellerin de kararsızlık yaşaması aslında çok normaldir ve şaşırılacak bir durum değildir. Kutbi girdap zayıf olsaydı kuzey yarımkürede çok daha geniş alanda yüksek basınçlar görebilirdik. Engelleme (blocking) alanları oluşur sistemler belli noktlarda daha yavaş hareket eder modellerin işi bir nebze de olsa kolaylaşırdı. Kutbi girdap fıldır fıldır döndükçe alçak basınç alanlarının hakimiyet alanı da genişledi. Basıncın düşük olduğu yerlerde hava hareketleri de hızlı olunca modeller açısından iş iyice içinden çıkılamaz hale geldi. Çok bilinmeyenli denklem içindeki bilinmezlerin sayısı arttı.
Yukarıdaki resimde kuzey yarımküredeki muhtemel engelleme alanları ve bu engellemelerin şiddeti gösterilmektedir. Gördüğünüz gibi önümüzdeki günlerde kuzey yarımkürenin hiçbir yerinde en ufak bir engelleme sinyali bulunmamaktadır. Bu da sistemlerin batıdan doğuya doğru hızlıca hareket edeceğini jet akımlarının da bu doğrultuda hareket edeceğini gösterir.
Yukarıda jet akımlarının son durumunu görüyorsunuz. Mesela adını Yunan alfabesindeki omega harfine benzerliğinden alan omega tipi engellemeyi kuzey yarımkürenin hiçbir yerinde göremiyoruz. Böyle olunca da alçak basınç alanları hızlı bir şekilde batı doğu istikametinde hareket ediyor, geniş alanlara yayılıyor, biri gidiyor diğeri geliyor, kararsız hava koşullarının görüldüğü alanlar artınca da modeller de doğal olarak kararsızlaşıyor. Kutbi girdap enerjisini tüketip çaptan düşmeye başlayıncaya kadar da bu kısır döngü devam edecektir. Böyle dönemlerde modellerde ani değişiklikler görmeye hazırlıklı olunmalı, orta ve uzun vadeli tahmin yapmaktan kaçınılmalıdır.
Bay Hava 
Forumlarda “model fetisizmi” denilebilecek bir algi bozuklugu var. Insanlar “gercek” olanin atmosfer oldugunu unutuyorlar. Model kotu cikti verince, sanki kar yagisini modeller getiriyormus gibi, modellere kufur yagdirmaya basliyorlar. “GFS aksam ciktisi ECMWF’ye uyacak!!!”, “ECMWF yine katliam yapti” tarzi yorumlar hep bu ters yuz olmus algilamanin sonucu diye dusunuyorum.
BeğenLiked by 2 people
Nasıl olmasını istiyorlarsa gönüllerden geçen neyse onu söylüyorlar. Modeller bence mükemmele yakın performans gösteriyor. Hava dediğimiz şey gaz halinde bir akışkan olduğu için katı bir maddeymiş gibi kargoyla gönderilen paket misali bir yerden bir yere gitmez. Atmosferin farklı katmanlarında kısa sürelerde büyük değişkenlikler yaşanıyor. Buna rağmen modeller ortalama bir hafta sonrası için kusursuza yakın performans gösterebiliyor. Bu süre bazen artabiliyor. Yazıda anlattığım olağanüstü dönemlerde ise gayet normal olarak bir miktar performans düşüşü yaşayabiliyorlar. 1 haftadan daha uzun vade için konuşmaya gerek bile yok. Ben ilerki yıllarda da atmosferin kaotik yapısından dolayı bu sürenin çok fazla uzayabileceğini düşünmüyorum. Günümüzde ulaşılan nokta yeterli sayılır. İnsanlar bunu anlamakta güçlük çekiyor, saydırıp duruyorlar. Bir de tabi istekler bir an önce yerine gelsin telaşı var. Onun için bu algı kolay kolay değişmez.Yaşanmış olaylardan tecrübe edinilip ders de çıkarılmıyor. Bu blogdaki yazıların belki faydası olur diyeceğim ama açıkçası çok da ümitli değilim.
BeğenLiked by 2 people
Açıkçası bahsettiğiniz durumun neden böyle olduğunu , insanların neden boş umutlara kapılmak da ısrar ettiğini anlamak çok güç…Mevcut pattern de AO zaten negatif ya da kuvvetli negatife meyletmedikçe kutbi girdap yakın bir zaman da zayıflamayacak . Haliyle stabil alanlar beliremiyecek kuzey yarım kürede , lakin insanımız bir garip…Olumsuz verilerin farkın da olsa bile hep duygusal bakıyor olaya. Şu anki ısrar , kolay kırılacak gibi gözükmüyor. Beklentileri buna göre ayarlamak neden bu kadar güç bilemiyorum.
BeğenBeğen
2014 kışında kuzey kutbuna güçlü bir yüksek basınç alanı yerleşmişti. Ortaya çıkan ısrarcı patern nedeniyle modeller uzun vadede bile en ufak bir soğuk sinyali göstermiyordu. Şu anki durumda modellerdeki tutarsızlık, ara ara görünüp kaybolan soğuk senaryolar kar bekleyenlerin umudunu canlı tutuyor. İstikrarlı bir görüntü olsa belki onlar da durumu kabullenecekler ama şu haliyle hep bir acaba dolaşıyor zihinlerde. Pozitif düşünmek iyidir, karamsarlığa kapılamamak lazım ama bunu yaparken mantığımızı da terk etmememiz lazım. Bunu yapabilenleri takdir ederim ancak arada ince bir çizgi var mantığını terkedip duygularınızın ağır bastığı bir düşünce yapısı içine girdiyseniz işte orada hata yaptınız demektir. Çoğunluğun da düştüğü hata budur. Fazla karamsarlığa kapılmadan kendimizi kötü senaryolara hazırlayalım, sürprizler için de daima bir açık kapı bırakalım.
BeğenLiked by 3 people