Radar görüntüsü nowcasting (şimdigörü) için kullanılan en önemli meteorolojik verilerden biridir. Bu yazıda radarlarla ilgili bazı temel bilgiler paylaşacağım.
Bu konuyla ilgili vereceğim ilk bilgi MGM sitesinden yayınlanan radar görüntülerinin saatiyle ilgili. Gördüğünüz saatler UTC bir başka ifadeyle GMT yani 0 derece boylamındaki saat dilimine göredir ve ülkemizde kış saati uygulaması olduğu dönemlerde +2 yaz saati uygulaması olduğu dönemlerde ise +3 saat ilave edilmelidir. Yine bu görüntülerin yaklaşık 15 dakikalık bir gecikmeyle yansıtıldığını da belirtmemiz gerekir. Radardaki son görüntüde size çok yaklaşmakta olduğunu gördüğünüz bir kütle o sırada tam üzerinizde olabilir veya çok hızlı hareket ediyorsa üzerinizden geçip gitmiş de olabilir. Aşağıdaki resimde ayrıca İstanbul radarının 370 km. çapında bir alanı tarayabildiğini de görüyoruz
MGM sitesinde radar ürünleriyle ilgili bazı açıklamalar verilmiştir. Bir kez de buradan paylaşalım.
PPI: Meteorolojik radarların en temel ürünü olarak bilinir ve radar kapsama alanının genel olarak taranması ve izlenmesi amacıyla kullanılır. PPI ürünü, Z (reflektivite), V (hız), W (spektral genişlik) ve R (yağış oranı) parametreleri ile ilgili bilgi içerecek şekilde elde edilebilir. PPI ürünü sistemin konumu ve şiddeti ile ilgili bir öngörü ürünüdür. Sadece PPI ürününe bakılarak tarama alanının altındaki veya üstündeki kütleler tespit edilemez.
MAX: Hadiselerin daha aktif olduğu seviyeler ve hava kütlelerinin yoğun çekirdekleri hakkında bilgiler verir. MAX ürünü aynı anda 3 farklı gösterim içerir. 360°lik düzlemsel görüntü, hacimsel tarama içerisinde her bir piksel için dikey yönde (dikey sütunda) tespit edilen maksimum değeri verir. Görüntünün üst tarafındaki gösterim, doğu – batı doğrultusunda, herbir yatay seviye için ölçülen maksimum değeri, görüntünün sağ tarafında kalan gösterim ise, kuzey – güney doğrultusunda her bir yatay seviye için ölçülen maksimum değeri gösterir.
VIL: Alt ve üst seviyesi tanımlanan atmosferik tabaka içerisinde bulunan su içeriğinin anlık tahminsel değerini verir.
Radar görüntüsüyle ilgili en çok karşılaştığım sorular üzerimizde yağış görünüyor ama neden yağış yok veya radarda kütle yok ama yağış var bu nasıl olabiliyor şeklinde. Aşağıdaki resimde üst tarafta kütlelerin batı doğu doğrultusundaki dikey profilini sağ tarafta ise kuzey güney doğrultusundaki dikey profilini görüyorsunuz. 5.1 ve 10.2 gibi sayılar ise bulut tepe yüksekliklerini kilometre cinsinden göstermektedir. Böylece bulutun stratus tipi hafif yağışlar bırakan sığ bir bulut mu yoksa cb gibi dikine gelişim gösteren şiddetli hava olaylarına neden olabilecek bir bulut mu olduğunu görebilmekteyiz. Siyah renkle işaretlediğim yerler dağ ve tepe gibi fiziki şartlar veya radarın bulunduğu noktanın yükseltisi nedeniyle radarın göremeyip tarayamadığı kör noktalardır. Radar ışını dünyanın yuvarlak olmasından dolayı mesafe uzadıkça yükselir, bu nedenle radardan uzaklaştıkça görüntü kalitesi de düşer. Bu bölgelerle ilgili sağlıklı bir analiz yapılamaz. Diğer kısımlarda ise bulut ve yağış miktarıyla ilgili analizler yapılabilir. Kırmızıyla işaretlediğim bölgede görülen boşluklar buluttan çıkan yağışların yere ulaşamadan buharlaştığını göstermektedir. Bu yağış tipine virga denilmektedir. Radarda üzerimde kütle var fakat neden yağış yok sorusunun cevabı da öncelikle burada saklıdır.
Virga aşağıdaki skew-t diyagramında göreceğiniz gibi üst seviyelerin nemli fakat yere yakın katmanların daha kuru olduğu zamanlarda görülen bir yağış tipidir. Sıcak cepheyle gelişen yağışlar öncesinde ve özellikle bahar ve yaz mevsimlerinde Anadolu’nun dağ sıralarının ardında kalarak nem sıkıntısı görülen yerlerinde bu yağış tipiyle sıkça karşılaşılabilmektedir.
Radarda yağış miktarıyla ilgili en sağlıklı veriyi VIL ürünü sunmaktadır. Aşağıdaki radar görüntüsü VIL ürününe göre sağdaki yağış miktarı sınıflandırmasını gösteren çizelgeyi dikkate alacak olursak İzmir’e düşecek yağış hafiftir ve 1 kilogramın altında kalacaktır. Bu görüntüde kırmızı renk görseydik İzmir’e tahmini olarak 25 kg civarında bir yağışın düşeceğini söyleyebilirdik. Sadece PPI ve Maks ürününe bakarak üzerimizde sarı renkler var, yeşiller var ama yağış hafif veya açık yeşil var ama yağış iri taneli ve kuvvetli gibi ifadeler kullananların sayısı az değil. PPI ve Maks ürünlerinden kaynaklanabilecek bazı yanlış algılamaları da VIL ürünü sayesinde telafi edebilirsiniz.
Aşağıdaki radar görüntüsünde Karadeniz açıklarında bulunan bulutların tepe yüksekliklerinin 5 kilometreyi geçtiğini ve su içeriğinin fazla olduğunu görebiliyoruz. Bulutlarla yer seviyesi arasında boşluk yok ve yağışların neredeyse tamamı yer seviyesine ulaşabiliyor.
Aşağıdaki radar görüntüsünde dikine gelişim gösteren cb bulutları ve dolu, hortum gibi şiddetli hava olaylarına neden olan süperhücreler görülmektedir. Bulut tepe yükseklikleri 10 kilometrenin üzerindedir.
Aşağıdaki görüntüde bulut seviyelerinin çok düşük olduğu sığ deniz etkisi yağışları görülüyor. Bulut tepe yükseklikleri 2 kilometrenin de altındadır.
Şimdi gelelim radarda yağış görünmüyor fakat yağış var bu nasıl oluyor sorusunun cevabına. Stratus tipi bulutlarla oluşan çisenti, kar greni gibi çok hafif yağışlar bazen radar tarafından algılanamamaktadır. Bulutun radarın bulunduğu noktanın altında bir seviyede olması durumunda bulutlar radarın görüş açısı dışında kaldığı için yağışı yakalayamamaktadır.
Örneğin yaklaşık 1.200 metre yükseklikteki Ankara Elmadağ radarı bu seviyenin altında kalan bir buluttan gelişen kar greni gibi bir yağışı göremez. Orografik yağışlarda da benzer sıkıntılar yaşanabilmektedir. Hatay radarı ise Amanos dağlarının engel olması nedeniyle bu dağı aşan kütleleri görememektedir. Doğu bölgelerinde radar kurulmamasının sebebi de bölgedeki yüksek dağlardır. Çeşitli sebeplerden radarın kapsama alanı dışında kalan yerlerde yağış gelişse de radar bunu algılayamaz.
Dünya üzerindeki diğer radar görüntüleri için http://wrd.mgm.gov.tr/miscellaneous/image-links.aspx?l=tr ve http://www.skyclear.ro/radar.html adreslerini kullanabilirsiniz.
Meteoroloji radarlarıyla ilgili çok daha ayrıntılı bilgiye şu adresten ulaşabilirsiniz.
Bay Hava 